Tροφική δηλητηρίαση: Τι συμπτώματα έχει και τι να φάω μετά

Τι είναι η τροφική δηλητηρίαση, γιατί συμβαίνει, τι συμπτώματα έχει, πως την ξεχωρίζω από την γαστρεντερίτιδα και τι να φάω μετά από τροφική δηλητηρίαση;

Η τροφική δηλητηρίαση είναι μια τροφογενής ασθένεια, η οποία προκύπτει μέσω της κατανάλωσης τροφίμων που έχουν επιμολυνθεί από κάποιον παθογόνο μικροοργανισμό και τοξίνες του. Η επιμόλυνση μπορεί να συμβεί σε κάποιο τρόφιμο, είτε κατά την επεξεργασία και την παραγωγή του, είτε κατά τον χειρισμό του στο σπίτι.

Ως εδώ, η έννοια της μπορεί να συγχέεται με αυτήν της γαστρεντερίτιδας, όμως υπάρχουν βασικές διαφορές μεταξύ τους.

Διαφορές μεταξύ της τροφικής δηλητηρίασης και της γαστρεντερίτιδας

Η τροφική δηλητηρίαση μπορεί να προκληθεί από ιούς, βακτήρια ή παράσιτα, ενώ η γαστρεντερίτιδα είναι αποτέλεσμα επιμόλυνσης με ιό.

Ανάλογα με την πηγή μόλυνσης, η τροφική δηλητηρίαση, συνήθως, εκδηλώνει συμπτώματα 2-6 ώρες (Σαλμονέλα, Κλωστρίδια, Δονάκιο της Χολέρας, Σταφυλόκοκκος, κ.α.), αλλά και μέρες (Εσερίχια Κόλι, Μποτουλισμός-Αλλαντίαση, Καμπυλοβακτηρίδιο, Νοροϊός, κ.α.) ή εβδομάδες (Κυκλοσπορά, Λιστέρια, κ.α.) αφότου καταναλωθεί επιμολυσμένη τροφή, ενώ η γαστρεντερίτιδα 24-48 ώρες έπειτα από έκθεση σε ιό.

Συμπτώματα της τροφικής δηλητηρίασης και της γαστρεντερίτιδας

Τόσο η διατροφική δηλητηρίαση, όσο και η γαστρεντερίτιδα μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα όπως (συνήθως): ναυτία, πόνος στον στόμαχο και στο έντερο, έμετος, διάρροια, ήπιο πυρετό και αδυναμία.

Η τροφική δηλητηρίαση, συγκεκριμένα, μπορεί να προκαλέσει σοβαρότερα συμπτώματα αιματηρή διάρροια, υψηλό πυρετό (θερμοκρασία >38.9°C), συχνούς έμετους που εμποδίζουν τη διατήρηση των υγρών με κίνδυνο αφυδάτωσης), ελάχιστη ή καθόλου ούρηση, πολύ ξηρό στόμα και λαιμό, ή/και αίσθημα ζάλης όταν στέκεστε σε όρθια θέση, παρατεταμένη διάρροια (>3 ημέρες).

Ιδιαίτερα επίφοβη είναι η αφυδάτωση, καθώς σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Επιπλέον, σπανιότερα, η τροφική δηλητηρίαση μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές όπως: χρόνια αρθρίτιδα, νεύρο/μυϊκή βλάβη, νεφροπάθεια λόγω συνδρόμου αιμολυτικής ουραιμίας.

Σε κάθε περίπτωση είναι κρίσιμη η συνεχής ενημέρωση του εκάστοτε θεράποντα ιατρού και η αποτελεσματική επικοινωνία, ώστε να εκτιμηθεί και να επιλεχθεί η καταλληλότερη μέθοδος αντιμετώπισης, ή/και να γίνει έγκαιρη εισαγωγή στο νοσοκομείο και νοσηλεία, ιδίως για ομάδες υψηλού κινδύνου.

Ομάδες υψηλού κινδύνου

• Εγκυμονούσες, καθώς οι μεταβολικές αλλαγές μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο επιμόλυνσης και να μειώσουν την δυνατότητα αντιμετώπισης της δηλητηρίασης, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να νοσήσει και το έμβρυο, αυξάνοντας την πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών.
• Βρέφη και μικρά παιδιά, καθώς δεν έχουν αναπτύξει πλήρως το ανοσοποιητικό τους σύστημα.
• Ηλικιωμένα άτομα, καθώς με το πέρας του χρόνου φθίνει η ανοσοποιητική απόκριση.
• Άτομα με χρόνια νόσο. Το να έχετε μια χρόνια πάθηση – όπως ο διαβήτης, η ηπατική νόσο ή το AIDS – ή η λήψη χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας για τον καρκίνο μειώνει την ανοσολογική σας απόκριση.

Πρόληψη της τροφικής δηλητηρίασης

Η καθημερινή υγιεινή και τήρηση των κανόνων ασφαλούς διαχείρισης και προετοιμασίας τροφίμων μπορεί να προλάβει τις παραπάνω ανεπιθύμητες επιπλοκές. καλά τα χέρια σας με ζεστό, σαπουνόνερο πριν και μετά το χειρισμό ή την προετοιμασία του φαγητού. Χρησιμοποιήστε ζεστό νερό με σαπούνι για να πλύνετε τα σκεύη, τις σανίδες κοπής και άλλες επιφάνειες που χρησιμοποιείτε.

Φροντίστε να έχετε πλύνει τα μαχαιροπήρουνα και τον αποφλοιωτή που πρόκειται να χρησιμοποιήσετε, ώστε να μην μεταφέρονται μικρόβια από τους φλοιούς στο εσωτερικό ή στη σάρκα των ίδιων των τροφίμων. Φροντίστε να πλύνετε και να αποθηκεύετε καθαρά τα φρούτα και λαχανικά σε ξεχωριστό σημείο.

Διαχωρίστε τα φρούτα, τα λαχανικά και τα μαγειρευτά από το ωμό κρέας, τα πουλερικά και τα θαλασσινά και οστρακοειδή προϊόντα. Τηρήστε αυτή την τακτική και όταν ψωνίζετε. Θυμηθείτε να χρησιμοποιείτε διαφορετικά σκεύη και επιφάνειες διαχείρισης ωμών κρεάτων και άλλων τροφίμων.

Μην ανοίγετε διαρκώς ή άσκοπα το ψυγείο σας, για να διατηρείτε ασφαλείς θερμοκρασίες στο εσωτερικό του. Καλό είναι να έχετε ένδειξη για την ακριβή θερμοκρασία στο εσωτερικό των ψυγείων (πχ κατάλληλο θερμόμετρο).

Η ψύξη και η κατάψυξη των ευπαθών τροφίμων πρέπει να γίνεται εντός 1 – 2 ωρών. Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε τον ίδιο πάγο σε ποτά και ευπαθή τρόφιμα, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Θυμηθείτε να μην ξεπαγώνετε τα τρόφιμα σε θερμοκρασία δωματίου, αλλά στο ψυγείο.

Πιο «δύσκολα» σε διαχείριση τρόφιμα (λόγω ευπάθειας)

• Κρέας,
• Αυγά
• Πουλερικά
• Ψάρια
• Θαλασσινά
• Γαλακτοκομικά
• Μαγιονέζα κ.α. σάλτσες ή οτιδήποτε μπορεί να περιέχει τέτοια προϊόντα

Ενδείξεις θερμομέτρου τροφίμων

• Ασφαλής συντήρηση τροφίμων: < 4.4°C.
• Επικίνδυνες θερμοκρασίες διατήρησης τροφίμων: 4.5°C – 60°C.
• Θερμοκρασία ασφαλούς ψησίματος κιμά: >71°C εσωτερική θερμοκρασία.
• Θερμοκρασία ασφαλούς ψησίματος κρέατος όπως: μπριζόλες, ψητά και παϊδάκια, αρνί, χοιρινό και μοσχαρίσιο: >63°C εσωτερική θερμοκρασία.
• Θερμοκρασία ασφαλούς ψησίματος πουλερικών: >74°C εσωτερική θερμοκρασία.

Ορθή χρήση θερμομέτρου τροφίμων

• Βεβαιωθείτε πως εισχωρείτε το θερμόμετρο στο παχύτερο μέρος του κρέατος.
• Βεβαιωθείτε πως το θερμόμετρο δεν έχει ακουμπήσει κόκκαλο.

Προσοχή!  Αν αμφιβάλετε για την ασφάλεια ενός τρόφιμου, να θυμάστε πως, παρόλο που μπορεί να φαίνεται και να μυρίζει φυσιολογικά, μπορεί να έχει αλλοιωθεί και μην είναι ασφαλές προς κατανάλωση.

Επιπλέον πρόληψη για ομάδες υψηλού κινδύνου

Αν ανήκετε ή φροντίζετε κάποιον σε ομάδα υψηλού κινδύνου για τροφικές δηλητηριάσεις, τότε ακόμα περισσότερο, χρειάζεται να αποφεύγετε:

• ωμό ή μισοψημένα προϊόντα κρέατος, πουλερικών, θαλασσινών, οστρακοειδών και ψαριών, αυγών (και τρόφιμα που μπορεί να τα περιέχουν, όπως ζύμη μπισκότων και σπιτικό παγωτό),
• ακατέργαστα λάχανα, όπως φύτρες και φύκια
• μη παστεριωμένους χυμούς, μηλίτη και γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυριά κλπ)
• Πατέ ψυγείου και αλείμματα κρέατος
• Άψητα λουκάνικα και προϊόντα γεύματος αλλαντικών και κρεάτων

Μπορεί τα βήματα να φαίνονται πολλά, όμως με οργάνωση και προετοιμασία όλα θα αρχίσουν να «μπαίνουν στον αυτόματο» και να μπορείτε να χαρείτε τις μέρες σας χωρίς να σκέφτεστε πιθανότητες δυσάρεστων περιπτώσεων που μπορεί να προκύψουν.

Αν έχετε τα παραπάνω κατά νου, θα έχετε τον έλεγχο, ώστε να κάνετε ό,τι περνάει από το χέρι σας για να αποτρέψετε κάποια τροφική δηλητηρίαση μαζί με τα δυσάρεστα συμπτώματα και τις επιβλαβείς επιπλοκές της. Τι γίνεται όμως αν περάσατε τροφική δηλητηρίαση και είστε σε φάση αποκατάστασης; Τι τροφές να καταναλώσετε;

Τι να φάω μετά από μία τροφική δηλητηρίαση

Τι να προτιμάτε: φρούτα με χαμηλές ίνες (μπανάνα, μήλο) κατά προτίμηση αλεσμένα, λευκά δημητριακά, ρύζι, ζυμαρικά, πλιγούρι, ασπράδια, μέλι, πλιγούρι, πατάτες (και πουρέ), τσάι χωρίς καφεΐνη, σπιτικό ζωμό ή σούπα κοτόπουλο ή/και λαχανικών, τακτική κατανάλωση μικρών γουλιών σε νερό (μπορεί να εμπλουτιστεί με ηλεκτρολύτες), πιπίλισμα παγάκια.

Τι να αποφύγετε αν έχετε πάθει τροφική δηλητηρίαση: αλκοόλ, καφεΐνη (καφέδες, αναψυκτικά, ενεργειακά ποτά), έντονα μπαχαρικά και πικάντικα φαγητά, φυτικές ίνες, γαλακτοκομικά προϊόντα (ιδίως τα λιπαρά), τηγανητά φαγητά, ξινούς χυμούς φρούτων.

Τέλος, κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό και κάθε περίπτωση μπορεί να χρειάζεται διαφορετικό χειρισμό.

Για μια τελευταία φορά υπενθυμίζουμε πως όλη η διαχείριση της διατροφικής δηλητηρίασης και της αποκατάστασης από αυτή θα πρέπει να γίνεται σε συνεννόηση με τον οικογενειακό/θεράποντα γιατρό και τον διαπιστευμένο/η Διαιτολόγο – Διατροφολόγο σας, ώστε να ανακάμψετε όσο το δυνατό γρηγορότερα και με λιγότερες επιπλοκές.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Πού οφείλεται ο πόνος στο στομάχι και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Απο την Ελεάννα Τσιτσιμπίκου, Διαιτολόγο – Διατροφολόγο

Βιβλιογραφία

Academy of Nutrition and Dietetics (2022). How to Prevent 7 Picnic Food Safety Mistakes. Available online at: https://www.eatright.org/health/lifestyle/seasonal/how-to-prevent-7-picnic-food-safety-mistakes

Academy of Nutrition and Dietetics (2022). Food Tips for Summer Travel with Kids. Available online at: https://www.eatright.org/health/lifestyle/travel/food-tips-for-summer-travel-with-kids

Centers for Disease Control and Prevention (2022). Food Safety. Available online at: https://www.cdc.gov/foodsafety/index.html