Κυστική ίνωση: Tι είναι και τι διατροφή πρέπει να κάνω

Έχεις ακούσει ξανά για την κυστική ίνωση; Πιθανώς ναι αλλά και πιθανώς και όχι. Κι όμως η νόσος αυτή αποτελεί την πιο συχνή κληρονομική νόσο στη λευκή φυλή. Έτσι περίπου 1 στα 2000-2500 παιδιά γεννιούνται με κυστική ίνωση και συνολικά 50-60 παιδιά το χρόνο στην Ελλάδα, κάτι που αντιστοιχεί σε περίπου 1 παιδί ανά εβδομάδα. Στη χώρα μας εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 800 ασθενείς και περίπου 500.000 που είναι φορείς της νόσου.

Γράφει η Εβίτα Σιατίτσα , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος , Θεσσαλονίκη

Τι ακριβώς είναι η κυστική ίνωση;

Η κυστική ίνωση είναι μία γενετική κληρονομική ασθένεια που προσβάλλει τα επιθηλιακά κύτταρα του σώματος, τα οποία συναντάμε σε πολλά μέρη του σώματος, όπως είναι οι πνεύμονες και το πεπτικό σύστημα. Η δυσλειτουργία των κυττάρων αυτών έχει ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ισορροπία αλατιού και νερού στο σώμα. Έτσι το σώμα παράγει μία ασυνήθιστα παχιά βλέννα η οποία μπορεί να φράξει τους πνεύμονες δυσκολεύοντας την αναπνοή στους πάσχοντες.

Εκτός από τους πνεύμονες ένα ακόμη σύστημα στο ανθρώπινο σώμα που επηρεάζεται σημαντικά είναι και το πεπτικό όπου παρατηρείται δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών όπως λίπους και βιταμινών. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά τα παιδιά με κυστική ίνωση είναι ελλιποβαρή και όχι αρκετά ανεπτυγμένα για την ηλικία τους. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό στους ασθενείς με κυστική ίνωση είναι και ότι είναι αρκετά φιλάσθενοι.

Σε ποια ηλικία εμφανίζεται η κυστική ίνωση;

Η κυστική ίνωση εκδηλώνεται συνήθως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία αλλά μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και κατευθείαν μετά τη γέννηση.

Ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής στους ασθενείς;

Το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών αυξάνεται συνέχεια με την πρόοδο των ιατρικών ανακαλύψεων και σήμερα στις προοδευμένες χώρες της Ευρώπης και στη Βόρειο Αμερική κυμαίνεται από 35 έως 40 έτη. Δυστυχώς, αν και δεν υπάρχει ολοκληρωμένη καταγραφή των ασθενών, το προσδόκιμο επιβίωσης εκτιμάται γύρω στα 20 με 25 έτη.

Διατροφή και κυστική ίνωση

Αν η διατροφή αποτελεί θεμέλιο λίθο για την φυσιολογική ανάπτυξη ενός ανθρώπου τότε στους ασθενείς με κυστική ίνωση η διατροφή θα λέγαμε ότι παίζει ακόμη πιο σημαντικό ρόλο καθώς μπορεί να επηρεάσει άμεσα την εξέλιξη και πορεία της νόσου.

Αυξημένες θερμιδικές ανάγκες

Λόγω της δυσαπορρόφησης θρεπτικών συστατικών που παρατηρείται, οι ασθενείς με κυστική ίνωση έχουν ακόμη υψηλότερες ενεργειακές απαιτήσεις συγκριτικά άλλα άτομα της ίδιας ηλικίας. Με άλλα λόγια θα πρέπει να καταναλώνουν ακόμη περισσότερες θερμίδες έτσι ώστε να βεβαιωθούμε ότι τα θρεπτικά συστατικά που τελικά θα απορροφήσουν θα είναι τελικά επαρκή για την ανάπτυξή τους.

Αριθμός γευμάτων

Για να καταφέρει ένας ασθενής με κυστική ίνωση να καλύψει τις θερμιδικές του ανάγκες είναι σημαντικό να έχει ικανοποιητικό αριθμό γευμάτων μέσα στην ημέρα και να προσπαθεί πολύ ώστε να μην χάνει κανένα από αυτά τα γεύματα. Τρία τουλάχιστον γεύματα και αρκετά σνακ μέσα στην ημέρα είναι σίγουρα απαραίτητα. Μάλιστα τα γεύματα αυτά θα πρέπει να είναι θερμιδικά πυκνά, να δίνουν δηλαδή πολλές θερμίδες σε μικρή ποσότητα. Έτσι ο ασθενής θα καταφέρει καταναλώνοντας μικρό και ανεκτό όγκο τροφής να λάβει τις αναγκαίες θερμίδες από το γεύμα ή σνακ του.

Τι πρέπει να περιέχει ενα γεύμα;

Κάτι που θα προσθέσει λοιπόν θερμίδες σε ένα γεύμα ή σνακ είναι το λίπος. Έτσι λοιπόν οι ασθενείς με κυστική ίνωση θα πρέπει να λαμβάνουν αρκετά λιπαρά γεύματα. Ίσως ακούγεται «παράδοξο» για κάποιον που μια ζωή ακούει ότι πρέπει να περιορίζει το λίπος στη διατροφή του, να όμως που σε κάποιες περιπτώσεις αυτό μπορεί να βελτιώσει την υγεία.

Ποια είναι τα θρεπτικά συστατικά που πρέπει να λαμβάνει ένας ασθενής με κυστική ίνωση;

• Πρωτεΐνη

Για την αποφυγή απώλειας μυϊκής μάζας ένας ασθενής με κυστική ίνωση θα πρέπει να λαμβάνει επαρκή ποσότητα πρωτεΐνης με έμφαση σε πηγές πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας. Καλές πηγές πρωτεΐνης είναι το κρέας, κόκκινο και λευκό, τα αυγά και το ψάρι.

• Σίδηρος

Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη μεταφορά οξυγόνου σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Μερικά τρόφιμα που αποτελούν καλές πηγές σιδήρου είναι το κόκκινο κρέας, το σκούρο κρέας από το κοτόπουλο, το συκώτι, ο τόνος, τα αποξηραμένα φρούτα, τα σκούρα πράσινα λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο), τα εμπλουτισμένα δημητριακά και τα όσπρια.

• Ψευδάργυρος

Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα θρεπτικό συστατικό πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη, την επούλωση πληγών και την διατήρηση της υγείας στον οργανισμό. Μερικές καλές πηγές ψευδαργύρου αποτελούν το κρέας, το συκώτι, τα αυγά, τα φασόλια και τα θαλασσινά.

• Ασβέστιο

Ένα ακόμη θρεπτικό συστατικό με μεγάλη σημασία είναι και το ασβέστιο δομικό συστατικό των οστών. Μερικές καλές πηγές ασβεστίου για την κάλυψη των αναγκών είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κόκαλο από τα μικρά ψάρια (πχ. σαρδέλα, γαύρος),  το μπρόκολο, το πορτοκάλι, τα αμύγδαλα, τα αποξηραμένα σύκα αλλά και τα εμπλουτισμένα δημητριακά.

• Αλάτι

Το αλάτι είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε ασθενείς με κυστική ίνωση καθώς χάνουν πολύ αλάτι στον ιδρώτα τους. Οι ζεστές μέρες και οι μέρες με άσκηση αυξάνουν ακόμη περισσότερο τις ανάγκες τους σε αλάτι. Έτσι κρίνεται απαραίτητο να προστίθενται αλάτι στο φαγητό τους, να τρώνε αλμυρά σνακ ενώ ίσως χρειάζονται και κάποια αθλητικά ποτά όταν αθλούνται ή στο μάθημα γυμναστικής στο σχολείο για τα παιδιά.

Συμβουλές διατροφής στην κυστική ίνωση

Οι ασθενείς με κυστική ίνωση όπως ήδη αναφέραμε αντιμετωπίζουν μία μεγαλύτερη δυσκολία στο να καλύψουν τις ανάγκες τους σε θερμίδες και θρεπτικά συστατικά καθώς μεγάλο μέρος των όσων τρώνε «χάνονται», δεν απορροφώνται και αποβάλλονται από τον οργανισμό μέσω της γαστρεντερικής οδού.  Για αυτό λοιπόν δίνουμε μερικές συμβουλές και ιδέες για το πώς μπορούν να αυξήσουν την θερμιδική τους πρόσληψη.

• Διαλέξτε λιπαρά κομμάτια κρέατος.
• Προτιμήστε γάλα και γιαούρτι πλήρες σε λιπαρά.
• Προσθέστε επιπλέον βούτυρο ή μαργαρίνη στο ρύζι και στα μακαρόνια.
• Αντικαταστήστε το ρύζι με κινόα καθώς η δεύτερη περιέχει περισσότερη πρωτεΐνη.
• Φάτε πατάτες τηγανιτές αντί για ψητές ή βραστές και προσθέστε τριμμένη παρμεζάνα.
• Φάτε τα μπιφτέκια γεμιστά με τυρί και μπέικον.
• Προσθέστε κομματάκια κρέατος ή μπέικον στις σάλτσες σας.
• Προτιμήστε πίτσα με περισσότερα τυριά και αλλαντικά.
• Προσθέστε μαγιονέζα στο τοστ ή σάντουιτς.
• Προτιμήστε ψωμί τύπου μπριός στο τοστ, στο burger ή στο σάντουιτς το οποίο περιέχει περισσότερη ζάχαρη και θερμίδες.
• Φάτε ένα πλούσιο πρωινό όπως ομελέτα με τυριά και μπέικον. Χρησιμοποιείστε βούτυρο στην παρασκευή της ομελέτας.
• Εντάξτε το αβοκάντο στη διατροφή σας καθημερινά. Μπορεί να προστεθεί σε σαλάτες ή πολτοποιημένο σε σάντουιτς.
• Καταναλώνετε πάντα κάποιο πλούσιο επιδόρπιο μετά το φαγητό όπως σοκολάτα, πάστα, κάποιο σιροπιαστό γλυκό ή παγωτό παρφέ με επιπλέον ξηρούς καρπούς και σιρόπι.
• Καταναλώνετε συστηματικά φιστικοβούτυρο ή ταχίνι. Μπορείτε να το προσθέσετε στο γιαούρτι, στο milkshake ή σε ένα γλυκό τοστ μαζί με μαρμελάδα και ξηρούς καρπούς.
• Φροντίστε να καταναλώνετε θερμιδικά πυκνά σνακ. Μερικές προτάσεις θα ήταν οι ξηροί καρποί, μπάρες δημητριακών με πολλές θερμίδες, ρόφημα σοκολάτας με σαντιγί, ντόνατς με πραλίνα, τυρόπιτα ή σπανακόπιτα.
• Αποφύγετε οτιδήποτε έχει την αναγραφή «light», «μειωμένη ζάχαρη», «χαμηλά λιπαρά», «διαίτης» και ό,τι έχει λίγες θερμίδες ή καθόλου λίπος.

Συμπληρώματα διατροφής στην κυστική ίνωση

Σε ορισμένες περιπτώσεις και όταν η διατροφή του ασθενούς δεν είναι επαρκής για την κάλυψη των αναγκών του κρίνεται απαραίτητη η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής. Αυτά συνήθως περιλαμβάνουν τα λιποδιαλυτές βιταμίνες Α, D, E και Κ αλλά και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Εβίτα Σιατίτσα , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος , Θεσσαλονίκη