Κολπική μαρμαρυγή: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται

Μάθε η κολπική μαρμαρυγή τι συμπτώματα έχει, τις αιτίες που δημιουργείται αυτή η αρρυθμία και ποια είναι η θεραπεία για την αντιμετώπισή της.

Ο φυσιολογικός ρυθμός της καρδιάς δημιουργείται από συγκεκριμένα σημεία που αποτελούν τον φυσιολογικό βηματοδότη. Ο όρος αρρυθμία υποδηλώνει την απουσία του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιάς.

Γράφει η Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος, Νέα Σμύρνη

Υπάρχουν διάφορες αρρυθμίες, με την κολπική μαρμαρυγή να αποτελεί μία πολύ συχνή αρρυθμία, ειδικά σε άτομα άνω των 60 ετών και σε άτομα με υπέρταση, βαλβιδοπάθειες, διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς ή πνευμονικά νοσήματα. Μεγάλης σημασίας είναι η πιθανότητα πρόκλησης εγκεφαλικών επεισοδίων.

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος τόσο στην αναγνώριση – διάγνωση της κολπικής μαρμαρυγής, όσο και στη διαχείριση και αντιμετώπισή της. Πάμε να δούμε κάποια στοιχεία για αυτή την τόσο συχνή, αλλά – σε μεγάλο βαθμό – διαχειρίσιμη, αρρυθμία.

Τι είναι η κολπική μαρμαρυγή

Η λειτουργία της καρδιάς (συστολή – διαστολή) καθορίζεται από την ηλεκτρική διέγερση της καρδιάς, σε ρυθμικό πρότυπο. Ο ρυθμός της καρδιάς παράγεται από συγκεκριμένα κέντρα της καρδιάς (αποκαλείται φλεβόκομβος και αποτελεί τον φυσιολογικό βηματοδότη του οργανισμού μας) και αποκαλείται φλεβοκομβικός ρυθμός.

Η κολπική μαρμαρυγή είναι μία συχνή αρρυθμία, δηλαδή μία διαταραχή του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιάς που συνοδεύεται από αυξημένους παλμούς της καρδιάς, γι’ αυτό χαρακτηρίζεται και ως ταχυαρρυθμία.

Συγκεκριμένα, η κολπική μαρμαρυγή είναι μία ταχυαρρυθμία με πλήρη αποδιοργάνωση της ηλεκτρικής δραστηριότητας, όπου το ερέθισμα παράγεται από διάφορα κέντρα. Τελικό αποτέλεσμα είναι η αναποτελεσματική συστολή και η εμφάνιση ταχυκαρδίας. Παλαιότερα, λόγω της χαώδους ηλεκτρικής δραστηριότητας, αναφερόταν ως “απόλυτη αρρυθμία’’.

Τύποι

Ανάλογα με την εμφάνιση, τη διάρκεια και τον τερματισμό της κολπικής μαρμαρυγής, ταξινομείται σε 5 κατηγορίες.

• Ως πρωτοδιαγνωσθείσα χαρακτηρίζεται η κολπική μαρμαρυγή που δεν είχε διαγνωσθεί προηγουμένως, ανεξάρτητα από τη διάρκεια και την παρουσία/σοβαρότητα των συμπτωμάτων που σχετίζονται με την κολπική μαρμαρυγή.
• Παροξυσμική χαρακτηρίζεται η κολπική μαρμαρυγή που διακόπτεται αυτόματα ή με παρέμβαση, εντός 7 ημερών από την έναρξή της.
• Ο όρος εμμένουσα αναφέρεται στην κολπική μαρμαρυγή που παραμένει πέραν των 7 ημερών, συμπεριλαμβανομένων επεισοδίων που διακόπτονται με ιατρική παρέμβαση (καρδιομετατροπή με χορήγηση φαρμάκων ή ηλεκτρική καρδιομετατροπή).
• Μακροχρόνια εμμένουσα είναι η κολπική μαρμαρυγή με διάρκεια άνω των 12 μηνών, όταν αποφασίζεται να τερματιστεί με παρέμβαση.
• Τέλος, ο όρος μόνιμη χρησιμοποιείται για τις περιπτώσεις κολπικής μαρμαρυγής όπου έχει ληφθεί η απόφαση τόσο από τον ασθενή, όσο και από τον ιατρό, να μην πραγματοποιηθούν περαιτέρω προσπάθειες για την αποκατάσταση του φλεβοκομβικού ρυθμού. Επομένως, ο όρος αναφέρεται σε μία θεραπευτική απόφαση, παρά σε συγκεκριμένη μορφή της κολπικής μαρμαρυγής.

Πού οφείλεται;

Όπως αναφέρθηκε, η κολπική μαρμαρυγή χαρακτηρίζεται από αποδιοργάνωση του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιακής λειτουργίας. Έχει βρεθεί πως συγκεκριμένα σημεία της καρδιάς (ειδικά οι πνευμονικές φλέβες) μπορούν να αποτελέσουν περιοχές δημιουργίας ηλεκτρικών ερεθισμάτων.

Τέτοια ερεθίσματα, σε συγκεκριμένα υποστρώματα μπορούν να οδηγήσουν στην εμφάνιση επεισοδίων αυξημένης καρδιακής συχνότητας (αυξημένων παλμών) και, τελικώς, να οδηγήσουν σε εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής.

Συγκεκριμένα, παθήσεις όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η δυσλειτουργία των βαλβίδων της καρδιάς, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η υπνική άπνοια, αλλά και συνήθειες όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα και η μειωμένη φυσική δραστηριότητα συντελούν στη διαμόρφωση του κατάλληλου υποστρώματος που μπορεί να εμφανίσει, να εκδηλώσει και να αναπτύξει την εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής.

Συμπτώματα που δείχνουν κολπική μαρμαρυγή

Η κολπική μαρμαρυγή είναι πιθανόν να είναι ασυμπτωματική, επομένως μπορεί να διαγνωστεί τυχαία κατά τη διάρκεια τυπικού ελέγχου με ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ).

Ωστόσο, τα συνηθέστερα συμπτώματα με τα οποία εκδηλώνεται και οδηγούν το άτομο σε καρδιολογική εξέταση είναι το αίσθημα παλμών (αποκαλείται και φτερούγισμα στο στήθος λόγω της αρρυθμίας), δύσπνοια, εύκολη κόπωση, πόνος στο στήθος, αδυναμία, ζάλη ή συγκοπή.

Σε περιπτώσεις που εμφανίζεται σε άτομα που έχουν υποκείμενη καρδιοπάθεια μπορεί να εκδηλωθεί με υπόταση, συγκοπή, οξύ πνευμονικό οίδημα ή ισχαιμία της καρδιάς. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις πιθανόν ο ασθενής να εμφανίσει εγκεφαλικό επεισόδιο ως πρώτη εκδήλωση, λόγω της πρόκλησης θρομβώσεων από την κολπική μαρμαρυγή.

Διάγνωση

Η διάγνωση της κολπικής μαρμαρυγής τίθεται με την ανάδειξη συγκεκριμένων χαρακτηριστικών σε ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) 12 απαγωγών (το ‘’κλασικό’’ ΗΚΓ) ή με την καταγραφή κολπικής μαρμαρυγής σε καταγραφή ΗΚΓ μίας απαγωγής διάρκειας τουλάχιστον 30 δευτερολέπτων (π.χ. σε καταγραφή Holter ρυθμού ή σε καταγραφή σε monitor).

Επομένως, έχει μεγάλη σημασία η διενέργεια ΗΚΓ όσο το δυνατόν συντομότερα μετά την εμφάνιση συμπτωμάτων καθώς και η εκτίμηση από καρδιολόγο, καθώς με τον έλεγχο που θα συσταθεί (όπως είναι το Holter ρυθμού) θα τεθεί η διάγνωση. Ακόμη, αρκετά σημαντική, αν και υποκειμενική και απαιτεί κάποια εκπαίδευση, είναι η περιοδική αυτοεξέταση του σφυγμού από το ίδιο το άτομο.

Η ψηλάφηση του σφυγμού στην κερκιδική αρτηρία παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τη ρυθμικότητα του σφυγμού. Η απουσία ρυθμικότητας καθιστά αναγκαία την καρδιολογική εκτίμηση. Σημαντική βοήθεια στη διάγνωση της κολπικήε μαρμαρυγής έχει προσφέρει η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος και η διαδεδομένη χρήση συσκευών όπως τα ‘’έξυπνα ρολόγια’’ (smartwatches) ή τα ‘’έξυπνα τηλέφωνα’’ (smartphones).

Μέσω ειδικής τεχνολογίας και εφαρμογών γίνεται δυνατή η καταγραφή του καρδιακού ρυθμού τη στιγμή των συμπτωμάτων κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς αυξάνει αρκετά την πιθανότητα ανίχνευσης κολπικής μαρμαρυγής.

Δύο μελέτες που αναδεικνύουν τη βοήθεια που παρέχεται στην ανίχνευση αυτής της σημαντικής αρρυθμίας είναι η Apple Heart Study και η Huawei Heart Study. Σε αμφότερες τις μελέτες οι εξεταζόμενοι έλαβαν ειδοποίηση καταγραφής σήματος (στην Apple Heart Study) ή υποψίας (στη Huawei Heart Study) κολπικής μαρμαρυγής, κάτι το οποίο επαληθεύτηκε σε σημαντικό ποσοστό κατά την παρακολούθηση των ασθενών.

Θεραπεία

Η διαχείριση των ασθενών με κολπική μαρμαρυγή έχει τρία βασικά σκέλη. Τη χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής προς αποφυγή αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, τον έλεγχο των συμπτωμάτων και τη ρύθμιση των συνοδών καρδιολογικών νοσημάτων.

Ο έλεγχος των συμπτωμάτων επιτυγχάνεται με τον έλεγχο καρδιακού ρυθμού (δηλαδή την επαναφορά του ‘’φυσιολογικού ρυθμού’’) που περιλαμβάνει τη χορήγηση αντιαρρυθμικών φαρμάκων, την ηλεκτρική καρδιοανάταξη και τις επεμβάσεις κατάλυσης.

Για τη χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο προσδιορισμός του θρομβωτικού και του αιμορραγικού κινδύνου του ασθενούς, καθώς δεν διατρέχουν όλοι οι άνθρωποι τον ίδιο κίνδυνο. Αυτός ο προσδιορισμός πραγματοποιείται με τον υπολογισμό δύο scores (CHA2DS2VAScore για το θρομβωτικό κίνδυνο και HAS – BLED score για τον αιμορραγικό κίνδυνο).

Επίσης έχει σημασία η διερεύνηση παρουσίας καταστάσεων που δύνανται να τροποποιηθούν προς αποφυγή επεισοδίων αιμορραγίας (όπως είναι η ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης, η βελτίωση των συνθηκών βάδισης ηλικιωμένων ατόμων, η αποφυγή αλκοόλ κ.α.).

Στον τομέα των αντιπηκτικών έχει πραγματοποιηθεί μεγάλη πρόοδος, καθώς τα τελευταία χρόνια υπάρχουν σκευάσματα των οποίων η δοσολογία είναι καθορισμένη, χωρίς διακυμάνσεις της δραστικότητας από τη δοσολογία, τη διατροφή ή τη χρήση άλλων φαρμάκων και χωρίς να απαιτείται ο εργαστηριακός έλεγχος για προσδιορισμό της δραστικότητας του φαρμάκου. Επιγραμματικά τα φάρμακα είναι η Ασενοκουμαρόλη, η Απιξαμπάνη, η Ριβαροξαμπάνη, η Δαβιγατράνη και η Εντοξαμπάνη (η τελευταία δεν διατίθεται στη χώρα μας).

Για τον έλεγχο των συμπτωμάτων είναι ιδιαίτερα σημαντικός αρχικά ο έλεγχος καρδιακής συχνότητας, δηλαδή η σταθεροποίηση των παλμών σε ένα επίπεδο <110παλμών/λεπτό. Εφόσον αποτύχει η προσπάθεια ελέγχου καρδιακής συχνότητας, ο ασθενής έχει συμπτώματα (όπως αίσθημα παλμών, εύκολη κόπωση) ή συντρέχουν άλλοι λόγοι (όπως το 1ο επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής, επιθυμία ασθενούς, νεαρή ηλικία, απουσία συνοδών νοσημάτων) ακολουθείται ο έλεγχος καρδιακού ρυθμού.

Η επαναφορά καρδιακού ρυθμού δύναται να επιτευχθεί με χρήση φαρμάκων (όπως είναι η αμιωδαρόνη, η φλεκαϊνίδη, η προπαφαινόνη), με τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος ή με την κατάλυση (γνωστή ως ablation) κολπικής μαρμαρυγής.

Η κατάλυση, τεχνική όπου χρησιμοποιείται ηλεκτρικό ρεύμα για τον αποκλεισμό των ηλεκτρικών σημάτων που οδηγούν σε κολπική μαρμαρυγή, χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο τα τελευταία 20 έτη, με σημαντικά αποτελέσματα στον έλεγχο των συμπτωμάτων και τη διατήρηση ρυθμού. Σε περιπτώσεις καρδιοχειρουργικών επεμβάσεων, υπάρχει η δυνατότητα ταυτόχρονης χειρουργικής κατάλυσης της κολπικής μαρμαρυγής.

Να τονιστεί πως, πέρα από τη θεραπευτική μέθοδο που θα ακολουθηθεί, θεμελιώδης είναι ο ρόλος της απώλειας βάρους, η αντιμετώπιση της υπνικής άπνοιας, ο περιορισμός της λήψης αλκοόλ και της ακραίας σωματικής άσκησης, όπως και η λήψη μέτρων προς έλεγχο της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Τέλος, έχει μεγάλη αξία η θεραπεία και ρύθμιση νοσημάτων που σχετίζονται με την κολπική μαρμαρυγή, όπως είναι η αρτηριακή υπέρταση και η καρδιακή ανεπάρκεια. Ο αποτελεσματικός έλεγχος τέτοιων νοσημάτων μπορεί να οδηγήσει στη μείωση της εμφάνισης νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής ή στη συχνότητα των υποτροπών της κολπικής μαρμαρυγής.

Συμπερασματικά, αν και η κολπική μαρμαρυγή είναι μία συχνή αρρυθμία, με σημαντικές επιπλοκές, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία. Η τακτική καρδιολογική εκτίμηση και η ρύθμιση ή η πρόληψη νοσημάτων που σχετίζονται με την κολπική μαρμαρυγή είναι κεφαλαιώδους σημασίας.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Πως θα προλάβετε ενα εγκεφαλικό επεισόδιο

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος, Νέα Σμύρνη

Πηγές:

1. Καρδιολογία (Τούσουλης Δ)

2. https://www.escardio.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/Atrial-Fibrillation-Management
3. https://cardiologynews.gr/2022/08/11/kolpiki-marmarygi/