Η γυμναστική εχθρός της νόσου Πάρκινσον
11 Απρίλη παγκόσμια ημέρα κατά της νόσου Πάρκινσον.
Ας δράσουμε όλοι προληπτικά για τη προσωπική μας ηλικιακή εξέλιξη βάζοντας την άσκηση ενεργά στη ζωή μας ή συστήνοντας την άσκηση σε άτομα που ήδη νοσούν για να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου. Η νόσος Πάρκινσον είναι μια από τις συχνότερες εκφυλιστικές νόσους του νευρικού συστήματος. Η συχνότητα της νόσου αυξάνει με την ηλικία, μπορεί όμως να εμφανισθεί και σε νεαρότερα άτομα.
Η νόσος πήρε το όνομά της από τον James Parkinson, ο οποίος πρώτος το 1817 αναγνώρισε, ταυτοποίησε και περιέγραψε την πλειονότητα των κλινικών σημείων, που χαρακτηρίζουν την ιδιοπαθή Νόσο του Πάρκινσον.
Οι επτά κύριες κλινικές εκδηλώσεις της Νόσου είναι: ο τρόμος, η δυσκαμψία, η ακινησία, η βραδυκινησία, η απώλεια των αντανακλαστικών στάσης, η καμπτική στάση και το φαινόμενο του «παγώματος» .
Ο ιδιοπαθής Παρκινσονισμός είναι μια χρόνια, προοδευτικά εξελισσόμενη νόσος η οποία σχετίζεται με την εκφύλιση εγκεφαλικών περιοχών που καλούνται «βασικά γάγγλια» και «μέλαινα ουσία». Τα νευρικά κύτταρα στη μέλαινα ουσία παράγουν μια ουσία, την ντοπαμίνη, που δρα σαν χημικός μεταβιβαστής σε εγκεφαλικά κυκλώματα που είναι σημαντικά για τον έλεγχο των κινήσεων του σώματος.
Για λόγους όχι κατανοητούς, τα νευρικά αυτά κύτταρα στη μέλαινα ουσία νεκρώνονται. Έτσι όταν χαθεί το 80% της ντοπαμίνης εμφανίζονται συμπτώματα όπως τρόμος, βραδυκινησία, ακαμψία και αστάθεια στη στάση. Η Νόσος του Πάρκινσον προσβάλλει συνήθως άνδρες και γυναίκες στην ηλικία των 60 χρόνων, μπορεί όμως και νωρίτερα.
Η αιτία της παραμένει άγνωστη, οι ειδικοί εικάζουν ωστόσο ότι πρόκειται για ένα συνδυασμό περιβαλλοντικών και γενετικών παραγόντων. Η ανάγκη βελτίωσης της κλινικής εικόνας και της ποιότητας ζωής των ασθενών με Πάρκινσον, επιτείνει τις έρευνες για την εύρεση νέων τρόπων θεραπευτικής αντιμετώπισης.Μέσα σαυτους είναι και η άσκηση.
Η τακτική γυμναστική μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου Πάρκινσον σύμφωνα με έρευνα Αμερικανών επιστημόνων.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό έντυπο Journal of Parkinson’s Disease με επικεφαλή την Δρ Μίριαμ Ράφερτι, έθεσε υπό ιατρική παρακολούθηση περισσότερους από 34.000 ασθενείς από τη Βόρεια Αμερική, την Ολλανδία και το Ισραήλ για δύο χρόνια.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι επιστήμονες κατέγραφαν τις αλλαγές στην κινητικότητα των ασθενών με χρονομέτρηση διαδικασιών, όπως η έγερση από καρέκλα, η βάδιση απόστασης τριών μέτρων, η στροφή και επιστροφή σε καθήμενη στάση. Τα άτομα με νόσο Πάρκινσον που γυμνάζονταν 150 λεπτά την εβδομάδα είχαν μικρότερη μείωση της ποιότητας ζωής τους και της κινητικότητας στα δύο χρόνια, συγκριτικά με άτομα που δεν γυμνάζονταν καθόλου ή αθλούνταν λιγότερο.
Το όφελος ήταν μεγαλύτερο για εκείνους που εξ αρχής αθλούνταν τακτικά, καθώς και για όσους άρχισαν να γυμνάζονται 150 λεπτά την εβδομάδα μετά την έναρξη της μελέτης. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι το μέγιστο όφελος από αύξηση της άθλησης κατά 30 λεπτά την εβδομάδα είχαν τα άτομα με προχωρημένη νόσο, γεγονός που δείχνει ότι θα πρέπει να σχεδιαστούν προγράμματα εκγύμνασης ειδικά για άτομα με εξαιρετικά περιορισμένη κινητικότητα.
Πράγματι, βρέθηκε ότι η εκτέλεση ενός προγράμματος που περιλαμβάνει ασκήσεις μέτριας έντασης είναι δυνατό να αυξήσει τα επίπεδα και το μεταβολισμό της ντοπαμίνης, γεγονός που μπορεί να συμβάλλει στην καθυστέρηση της εξέλιξης της Νόσου. Επιπρόσθετα, υποστηρίζεται ότι η άσκηση μπορεί να επιβραδύνει και να περιορίσει τα συμπτώματά της. Συγκεκριμένα, ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η άσκηση είναι περισσότερο αποτελεσματική στα κινητικά προβλήματα των ασθενών με Πάρκινσον π.χ. στη βάδιση, παρά στα νευρολογικά σημεία αυτής π.χ. τρόμος.
Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν του Σικάγο, με επικεφαλής τον καθηγητή φυσικοθεραπείας Ντάνιελ Κόρκος, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό νευρολογίας «JAMA Neurology», πραγματοποίησαν μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή με 128 ασθενείς έως 80 ετών.Οι συμμετέχοντες χωρίσθηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες: η μία έκανε άσκηση μεγάλης έντασης, η δεύτερη μέτριας έντασης και η τρίτη δεν ασκείτο καθόλου.
Μετά από έξι μήνες αξιολογήθηκαν τα συμπτώματα των ασθενών και συγκρίθηκαν με εκείνα που είχαν προτού ξεκινήσει η μελέτη.Διαπιστώθηκε ότι, σε όσους είχαν ασκηθεί εντατικά (στο 80% έως 85% του μέγιστου καρδιακού ρυθμού τους), τα συμπτώματα του Πάρκινσον είχαν μείνει στάσιμα και δεν είχαν επιδεινωθεί περαιτέρω. Στην ομάδα που είχε ασκηθεί με μέτρια ένταση, τα συμπτώματα εμφάνιζαν μικρή επιδείνωση, ενώ σε όσους δεν είχαν ασκηθεί καθόλου, η επιδείνωση ήταν ακόμη μεγαλύτερη.
Η σύνταξη ενός προγράμματος ασκήσεων για τον ασθενή με Πάρκινσον πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο αθλητικό επιστήμονα ή φυσίατρο και να περιλαμβάνει τη συνδυασμένη χρήση διάφορων ασκήσεων.
Σημαντικό φως στην επιλογή των ασκήσεων δίνουν οι συγκριτικές έρευνες που υποστηρίζουν τη θετική επίδραση συγκεκριμένων ασκήσεων και τεχνικών στην εκτέλεση των κινητικών δραστηριοτήτων των ασθενών.
Οι αερόβιες ασκήσεις, κυρίως στην έναρξη του προγράμματος, με τη μορφή της προθέρμανσης είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για την προετοιμασία του μυοσκελετικού και καρδιοαγγειακού συστήματος ώστε να δεχτούν τη δυναμική φάση, που ακολουθεί στο πρόγραμμα των ασκήσεων. Η αύξηση της θερμοκρασίας στους μύες προάγει τις φυσιολογικές λειτουργίες, αυξάνει το ρυθμό των χημικών αντιδράσεων και τη ταχύτητα της μυϊκής συστολής και τέλος, προετοιμάζεται το καρδιοαγγειακό σύστημα με την ελαφριά αύξηση της καρδιακής συχνότητας και του όγκου παλμού, ενώ πραγματοποιείται καλύτερη αξιοποίηση του οξυγόνου από τα μυϊκά κύτταρα.
Ο ασθενής παρουσιάζει μεγάλη προδιάθεση στην εμφάνιση μυϊκών και αρθρικών βραχύνσεων, οι οποίες επιβαρύνουν την βραδυκινησία και τη δυσκαμψία που παρουσιάζει ο ασθενής. Οι διατατικές ασκήσεις αποτελούν σημαντικό κομμάτι στο πρόγραμμα αποκατάστασης και στοχεύουν στη διατήρηση ή την αύξηση του εύρους κίνησης των αρθρώσεων, καθώς και στη βελτίωση της ευκαμψίας των μαλακών μορίων του σώματος. Ένα πλεονέκτημα των διατάσεων είναι η χαλαρωτική τους ιδιότητα και επακόλουθα η μείωση του άλγους κατά την εκτέλεση των υπόλοιπων ασκήσεων. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται στον κορμό, κυρίως για τη βελτίωση της στροφής, και στα κάτω άκρα για την βελτίωση της βάδισης και του μήκους διασκελισμού.
Οι ασκήσεις ισορροπίας προορίζονται για τη βελτίωση του ισορροπιστικού ελέγχου καθώς και του προτύπου βάδισης. Για αυτές χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο εξωτερικά ερεθίσματα, καθώς αυτά μπορούν να βελτιώσουν μερικώς τα χαρακτηριστικά της βραδυκινησίας. Όταν οι ασθενείς με Πάρκινσον, καθοδηγηθούν με οπτικά ή ακουστικά ερεθίσματα, ο ρυθμός της βάδισης όσο και το μήκος διασκελισμού τους γίνονται σχεδόν φυσιολογικά . Πιθανόν τα εξωτερικά ερεθίσματα να αντισταθμίζουν την έλλειψη εσωτερικών ερεθισμάτων από τα βασικά γάγγλια προς την κινητική περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου.
Η Νόσος του Πάρκινσον δεν χαρακτηρίζεται από μείωση της μυϊκής δύναμης. Ωστόσο αναγνωρίζεται ότι οι ασκήσεις ενδυνάμωσης μπορούν να βελτιώσουν, εκτός από τη μυϊκή δύναμη, την λειτουργική ικανότητα των ασθενών και επίσης έχουν θετική επίδραση στην ισορροπία και την ικανότητα βάδισης.
H επιτέλεση ασκήσεων έκφρασης μπροστά στον καθρέφτη θεωρείται αρκετά εύκολη και ευχάριστη διαδικασία, για τον ασθενή που παρουσιάζει το χαρακτηριστικό «ανέκφραστο προσωπείο». Οι περισσότεροι ερευνητές υποστηρίζουν πως η διάρκεια του προγράμματος δεν πρέπει να ξεπερνά τα 45-60 λεπτά για λόγους κόπωσης, ενώ η συχνότητα των συνεδριών πρέπει να είναι τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα. Λιγότερες από 2 φορές δεν επηρεάζουν την κατάσταση του ασθενούς.
Απόφοιτη ΑΠΘ.
Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής &Αθλητισμού
Master στην Ιατρική Σχολή
Τμήμα Μοριακής και Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας/Θεραπευτική Άσκηση
References :
Crowley EK, Nolan YM, Sullivan AM. Exercise as a therapeutic intervention formotor and non-motor symptoms in Parkinson’s disease: Evidence from rodent models.
Prog Neurobiol. 2019 Jan;172:2-22. doi: 10.1016/j.pneurobio.2018.11.003. Epub
2018 Nov 24. Review. PubMed PMID: 30481560.
Intzandt B, Beck EN, Silveira CRA. The effects of exercise on cognition and gait in Parkinson’s disease: A scoping review. Neurosci Biobehav Rev. 2018
Dec;95:136-169. doi: 10.1016/j.neubiorev.2018.09.018. Epub 2018 Oct 3. Review.
PubMed PMID: 30291852.
Lamotte G, Rafferty MR, Prodoehl J, Kohrt WM, Comella CL, Simuni T, Corcos DM.
Effects of endurance exercise training on the motor and non-motor features of
Parkinson’s disease: a review. J Parkinsons Dis. 2015;5(1):21-41. doi:
10.3233/JPD-140425. Review. Erratum in: J Parkinsons Dis. 2015;5(4):993. J
Parkinsons Dis. 2015;5(3):621. PubMed PMID: 25374272.
Γιαλίζη Α., Ιατρίδου Γ., Σακελλάρη Β., Πουροτζόγλου Δ., Τάγαρης Γ., Γιόφτσος Γ., Κυριακάκης Β. (2004)
Πρωτόκολλο φυσικοθεραπευτικής αποκατάστασης σε ασθενείς με Πάρκινσον.Θέματα Φυσικοθεραπείας, 3(2), 48-59.
