Γυμναστική και διατροφή για ΑμεΑ

Τα άτομα με ειδικές ανάγκες ανήκουν σε μια μικρή μειοψηφία της κοινωνίας μας.

Παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να είναι στο σύνολο και να απαιτούν την ένταξη τους σε αυτό, αντιμετωπίζοντας  προβλήματα στη καθημερινότητα.Σε αυτά τα προβλήματα δεν θα μπορούσε να απέχει και ο χώρος του αθλητισμού. Μιλάμε για μηδαμινούς διαμορφωμένους χώρους άθλησης για αυτά τα άτομα, μηδαμινά κονδύλια από τη πολιτεία ,λιγοστά ιδιωτικά κέντρα άθλησης και αποκατάστασης, λιγοστές έρευνες άθλησης ,διατροφής και συμπληρωμάτων διατροφής και το σημαντικότερο , μηδαμινή  μόρφωση και παιδεία πάνω στο κομμάτι της ειδικής φυσικής αγωγής.

Αρχικά ,θα αναφερθούν μερικές ειδικές κατηγορίες  και θα συζητηθούν στο άρθρο .
Μιλάμε για κατηγορίες όπου υπάρχουν στο μεγαλύτερο φάσμα της ειδικής αγωγής και είναι οι συνηθέστερες : 1)αυτισμός , 2)νοητική υστέρηση-σύνδρομο Down  3)εγκεφαλική παράλυση 4)τραυματισμοί εγκεφάλου ,  5)ακρωτηριασμοί.

  1) Ο αυτισμός είναι αναπτυξιακή διαταραχή που επιδρά καταλυτικότατα στην επικοινωνία και κοινωνικοποίηση του παιδιού και εκδηλώνεται πριν το 3ο έτος  ηλικίας του παιδιού με:

– Διαταραχές στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

– Διαταραχές στη λεκτική και μη-λεκτική επικοινωνία.

– Επανάληψη στερεότυπων και περιορισμένων συμπεριφορών.

– Αντίσταση στην αλλαγή περιβάλλοντος.

– Εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή του ατόμου.

– Παραμένει σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

– Επηρεάζει καταλυτικά την ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της ζωής.

Οι προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στη φυσική αγωγή για τα άτομα με αυτισμό είναι οι εξής:

• Συγκεκριμένοι «σταθμοί» δραστηριότητας, με κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου γύμνασης για να μπορεί το άτομο να κατανοεί αυτό που του ζητείται από την κάθε άσκηση.
• Εφαρμογή της «προσέγγισης σε τρία βήματα» σε παιδιά με χαμηλό επίπεδο λειτουργικότητας:

1. Την πρώτη φορά δίνουμε πλήρη φυσική υποστήριξη (εάν χρειάζεται). 2. Την δεύτερη φορά μειώνουμε την φυσική υποστήριξη. 3. Την τρίτη φορά επιτρέπουμε στο μαθητή να εκτελέσει τη δραστηριότητα ανεξάρτητος.

• Μετατροπή των στερεότυπων κινήσεων του ατόμου σε λειτουργικές.
• Επιλογή ασκήσεων δύναμης και ισορροπίας μικρής έντασης διάρκειας, ασφαλών ασκήσεων.

2) Νοητική υστέρηση είναι μία παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από γενική νοητική λειτουργία κάτω του μέσου όρου κατά την διάρκεια της αναπτυξιακής περιόδου και σχετίζεται με διαταραχές στην προσαρμοστική συμπεριφορά.

Oι προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στη φυσική αγωγή είναι οι εξής:

• Οριοθέτηση του χώρου μάθησης, απλές ασκήσεις μάθησης του σώματος, ισορροπίας, μετακίνησης, κιναισθητικής, συνεχόμενη ανατροφοδότηση οδηγιών.

Μία υποκατηγορία της νοητικής υστέρησης είναι το σύνδρομο Down. Το σύνδρομο Down οφείλεται σε χρωμοσωμική ανωμαλία.

Oι προσαρμογές στη φυσική αγωγή για τα άτομα με σύνδρομο Down είναι οι εξής :

• Συνδυασμός γυμναστικής με μουσική.
• Επιλογή ασκήσεων που βοηθούν τη συμμετοχή μεγάλων μυϊκών ομάδων.
• Έμφαση σε ασκήσεις ισορροπίας.
• Επιλογή ασκήσεων ενδυνάμωσης ιδιαίτερα των κάτω άκρων.
• Αποφυγή ασκήσεων ευλυγισίας και ασκήσεων (π.χ.κυβίστηση)

3) Η εγκεφαλική παράλυση είναι χρόνια νευρολογική διαταραχή της κίνησης και στάσης του σώματος λόγω μόνιμης, μη προοδευτικής αλλά και μη αναστρέψιμης βλάβης κινητικών κυρίως κέντρων του εγκεφάλου.

Oι προσαρμογές που υφίσταται να γίνουν στη φυσική αγωγή για τα άτομα με εγκεφαλική παράλυση είναι οι εξής:

• Βελτίωση της ευλυγισίας και αύξηση του εύρους κίνησης.
• Διδασκαλία βηματισμού.
• Βελτίωση νευρομυϊκού συντονισμού.
• Ορθοσωμία.
• Βελτίωση της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας.
• Αύξηση της μυϊκής δύναμης και αντοχής.
• Πολλές δραστηριότητες μπορούν να προσφέρουν επιτυχία. Αγωνίσματα στίβου περιλαμβάνουν 100-400 μέρα δρόμο με τα πόδια, με την βοήθεια μπαστουνιών με λαβή στο εσωτερικό των χεριών.
• Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η ισορροπία. Ρίψεις μπορούν να γίνουν από την όρθια ή την καθιστή θέση.
• Έλεγχος του κεφαλιού και του κορμού, για την μείωση των  ανεπιθύμητων, άσκοπων και διαρκών κινήσεων του σώματος.
• Ανάπτυξη ελέγχου του σώματος στον κατακόρυφο άξονα με τα παιδιά να τοποθετούνται νωρίς στην καθιστή, γονατιστή και όρθια θέση.
• Ασκήσεις στην ύπτια παρά στην πρηνή θέση σε στρώμα.
• Περπάτημα στα γόνατα (με επιγονατίδες) καθώς και βάδιση με στήριξη των χεριών σε παράλληλες μπάρες προτείνονται ανεπιφύλακτα.
• Εξάσκηση σε ποδήλατο ή σε τρίκυκλο (στατικό ή κινούμενο) και ιππασία για την ενθάρρυνση του ελέγχου του σώματος στον κατακόρυφο άξονα.
• Θεραπευτική κολύμβηση στους 32ο C με τη μέθοδο Water Specific Therapy , Bad Ragaz και Watsu.

4) Τραύμα που προκαλείται στον εγκέφαλο από την  πλήξη της κεφαλής από εξωτερική δύναμη με αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση ή αλλοίωση της συνειδητότητας του ατόμου και τις ακόλουθες δυσμενείς επιπτώσεις στον κινητική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική κατάστασή του.

Οι προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στα άτομα με τραυματισμούς εγκεφάλου είναι οι εξής:

• Ο καθηγητής φυσικής αγωγής θέτει αρχικά το εξής ερώτημα: “ποιες δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σπίτι, στο σχολείο, και στο γενικότερο κοινωνικό σύνολο και προάγουν την αυτο-επάρκεια του παιδιού (ή ενήλικα), αρέσουν στον ασκούμενο και είναι διαθέσιμες στην τοπική κοινωνία στην οποία ζει;”.
• Επόμενα βήματα: Από την στιγμή που η ερώτηση αυτή απαντηθεί και οι δραστηριότητες συγκεκριμενοποιηθούν, τα επόμενα βήματα είναι:
• Η αξιολόγηση του ατόμου σε αυτές ακριβώς τις δραστηριότητες.
• Η ακόλουθη εφαρμογή ενός παρεμβατικού προγράμματος άσκησης που περιλαμβάνει την συμμετοχή στις δραστηριότητες αυτές.
• Επιλογή ασκήσεων που απαιτούν συνεχή κίνηση των μελών του σώματος (π.χ. βάδισμα), που διεγείρουν και επανεκπαιδεύουν τα μέρη του εγκεφάλου που έχουν υποστεί βλάβη.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο αναφέρεται στην ξαφνική βλάβη των νευρώνων του εγκεφάλου, που προκαλείται από διακοπή της παροχής του αίματος και κατά συνέπεια της κυκλοφορίας του οξυγόνου σε μία περιοχή του εγκεφάλου λόγω ύπαρξης θρόμβου στην αιματική ροή (ισχαιμικό επεισόδιο) ή αιμορραγίας (αιμορραγικό επεισόδιο).

Οι προσαρμογές στα άτομα με εγκεφαλικό επεισόδιο είναι οι εξής:

• Βελτίωση αερόβιας ικανότητας 3 φορές τη βδομάδα για 20-60 λεπτά για 10-15 λεπτά
• Ενδυνάμωση 3 σετ από 8-12 επαναλήψεις στο 70% της μέγιστης επιβάρυνσης για 3 φορές τη βδομάδα απο 10-15 λεπτά με ελεύθερα βάρη,λάστιχα και medicine balls.
• Aνάπτυξη ευλιγισίας καθημερινά για 10-15 λεπτά

5) Aκρωτηριασμός ορίζεται κάθε απώλεια (συγγενής ή επίκτητη) τμήματος, η ολόκληρου του άνω ή κάτω άκρου του ανθρωπίνου σώματος. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ακρωτηριασμού, επιλέγεται από το κατάλληλο ιατρικό προσωπικό ένα πρόσθετο τεχνητό μέλος σχεδιασμένο ανά περίπτωση να αντικαθιστά όσο το δυνατόν καλύτερα την χαμένη λειτουργικότητα του άκρου.

Οι προσαρμογές στην άσκηση των ατόμων με ακρωτηριασμό είναι οι εξής:

• Βελτίωση αερόβιας ικανότητας και ισορροπίας
• Χρήση χειροκίνητου ποδηλάτου για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης των αθλητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ισορροπίας κατά τη χρήση του αμαξιδίου.
• Ενθάρρυνση των ασκούμενων με ακρωτηριασμό άκρου ποδός να βαδίζουν ή να τρέχουν ελαφρά με το τεχνητό μέλος παράλληλα με τις ασκήσεις με αμαξίδιο, για τη μεγαλύτερη βελτίωση του επιπέδου αντοχής τους και την αποφυγή ατροφίας των μυών της κνήμης.
• Ανάπτυξη των εναπομεινάντων μυών του σκέλους που ακρωτηριάστηκε σε ισορροπία με τους μύες του αντίστοιχου άθικτου μέλους, με την εφαρμογή βάρους (αντίστασης) στην άκρη του κολοβώματος.
• Εξάσκηση με τον ασκούμενο να φορά το τεχνητό μέλος μόνο σε περίπτωση που η αντίσταση ενεργεί κατά μήκος του άξονα του πρόσθετου μέλους. Στην περίπτωση που η αντίσταση ενεργεί κάθετα στον άξονα του τεχνητού μέλους, η άσκηση πρέπει να εκτελείται χωρίς το πρόσθετο βοήθημα.
• Σε περίπτωση ανεπτυγμένων συναγωνιστών μυών, διάταση των μυών αυτών σε συνδυασμό με ασκήσεις ενδυνάμωσης των ανταγωνιστών μυών για τη βελτίωση του συνολικού εύρους κίνησης.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή ενός ασκούμενου ανθρώπου.
Έτσι και τα άτομα με ειδικές ανάγκες πρέπει να δώσουν ιδιαίτερη σημασία στη διατροφή εκτός των προσαρμογών στην εκάστοτε αναπηρία που έχουν. Είναι σημαντικό από μικρή ηλικία ,με τη βοήθεια κυρίως των γονέων , να υπάρξουν σωστά πρότυπα διατροφής με ποικιλία τροφών και αποφυγή όσο το δυνατό περισσότερο ανθυγιεινών φαγητών.

Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βάση στη λήψη σύνθετων υδατανθράκων όπως οι  τα μακαρόνια, το ψωμί, το καλαμπόκι, τα σιτηρά και τα φασόλια. Ιδιαίτερα ,μετά την άσκηση είναι απαραίτητο ένα γεύμα πλούσιο σε σύνθετους υδατάνθρακες που θα καλύψει τα αποθέματα του γλυκογόνου που έχει εξανεμιστεί λόγω της άσκησης και αρκετή ποσότητα πρωτείνης ώστε να βοηθήσει άμεσα στη διάπλαση του μυικού ιστού. Πρωτείνη κατά κύριο λόγο προέρχεται από κάθε είδους κρέας όπως κοτόπουλο ,μοσχάρι ,από τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προιόντα.

Τέλος , δεν πρέπει να ξεχνάμε τα λιπαρά που προσφέρουν εξίσου αρκετή ενέργεια στο σώμα μας όπως οι υδατάνθρακες και βρίσκονται κυρίως στο ελαιόλαδο, τα γαλακτοκομικά προιόντα, τους ξηρούς καρπούς.

Συμπληρώματα διατροφής μπορούν να καταναλώνουν τα άτομα που δεν μπορούν να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες από τη διατροφή και είναι εφικτό να τις καταναλώσουν μέσω συμπληρωμάτων. Μερικά από αυτά τα συμπληρώματα είναι η πρωτείνη ορού γάλακτος, οι πολυβιταμίνες, τα Ω3(λιπαρά) ,βιταμίνη C-B-E ,μαγνήσιο, ψευδάργυρο.

Το πιο βασικό στη διατροφή και τα συμπληρώματα διατροφής είναι να αποφύγουμε τυχόν αλλεργίες λόγω φαρμακευτικής αγωγής που υπάρχει περίπτωση να χορηγείται στον ασκούμενο για την εκάστοτε αναπηρία του.

Ακολούθησε το fmh.gr στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Κινατίδης Βίκτωρ
Απόφοιτος ΤΕΦΑΑ ΤΡΙΚΑΛΩΝ