Φύσημα στη καρδιά: Τι είναι, συμπτώματα και αντιμετώπιση

Αρκετά συχνά ακούμε για κάποιον-α που αναφέρει πως “έχει φύσημα στην καρδιά”, γι’ αυτό και πρέπει να προσέχει, να μην ασκείται ή να κάνει μία σειρά εξετάσεων. Άλλες φορές ακούμε για κάποιο φύσημα που ανευρίσκεται από τον/την παιδίατρο κατά την εξέταση ενός παιδιού.

Παρακάτω θα δούμε κάποια βασικά στοιχεία για την παρουσία φυσήματος στην καρδιά, για το αν υποδεικνύουν όλα τα φυσήματα κάποια παθολογική κατάσταση και για τις δυνατότητες θεραπείας.

Γράφει ο Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος

Τι είναι το φύσημα στη καρδιά

Το φύσημα παράγεται από δονήσεις της στήλης του αίματος, της καρδιάς ή των μεγάλων αγγείων, κατά τη δίοδο του αίματος με υψηλή ταχύτητα και στροβιλώδη ροή. Οι περισσότεροι έχουν συνδυάσει το φύσημα στην καρδιά με κάποια βαλβιδοπάθεια.

Ωστόσο, μπορεί να ακουστεί όχι μόνο στην καρδιά, αλλά και σε κάποιο μεγάλο αγγείο, όπως είναι οι μηριαίες αρτηρίες ή οι καρωτίδες, σε παρουσία επικοινωνίας μεταξύ δύο κοιλοτήτων της καρδιάς (συγγενής ή επίκτητη), ή σε μυοκαρδιοπάθεια (όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια).

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως δεν είναι από μόνο του κάποια πάθηση, αλλά είναι ένα εύρημα κατά την κλινική εξέταση και ακούγεται με το στηθοσκόπιο. Επομένως, το φύσημα στην καρδιά είναι ένα κλινικό εύρημα που μπορεί να μην έχει παθολογική σημασία ή να υποδηλώνει την παρουσία καρδιακής πάθησης.

Γενικά, τα φυσήματα αξιολογούνται ανάλογα με την ένταση, την εντόπιση και τον χρονισμό κατά τον οποίο ακούγονται σε σχέση με τον καρδιακό κύκλο.

Όσον αφορά την ένταση, υπάρχει ειδική διαβάθμιση της έντασης των καρδιακών φυσημάτων. Σχετικά με την εντόπιση, έχει σημασία η θέση του θώρακα στην οποία ακούγεται καλύτερα ένα φύσημα. Ανάλογα με τη θέση, παρέχονται πληροφορίες για τη βαλβίδα από την οποία προέρχεται το φύσημα (στην καρδιά υπάρχουν 4 βαλβίδες, η μιτροειδής, η τριγλώχινα, η πνευμονική και η αορτική).

Ο χρονισμός ενός φυσήματος έχει μεγάλη σημασία και τα φυσήματα διακρίνονται ανάλογα με τη φάση του καρδιακού κύκλου κατά την οποία ακούγονται. Ο καρδιακός κύκλος αποτελείται από 2 φάσεις, τη συστολή και τη διαστολή.

Τα φυσήματα που αποκαλούνται “αθώα” ανήκουν σε μία υποκατηγορία των συστολικών φυσημάτων και παρατηρούνται σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, καθώς και σε καταστάσεις αυξημένης κυκλοφορίας αίματος, όπως η αναιμία, η κύηση, ο υπερθυρεοειδισμός, ο πυρετός.

Αντιθέτως, τα διαστολικά φυσήματα είναι σχεδόν πάντα παθολογικά.

Συμπτώματα

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το φύσημα στην καρδιά δεν είναι πάθηση, αλλά κλινικό εύρημα. Επομένως, σε κάθε περίπτωση τα συμπτώματα προέρχονται από την πάθηση που οδηγεί στην εμφάνιση φυσήματος.

Στην περίπτωση των “αθώων” φυσημάτων δεν παρατηρούνται συμπτώματα, ενώ στα “φυσιολογικά” φυσήματα που συνοδεύουν καταστάσεις αυξημένης ροής αίματος, εκδηλώνονται συμπτώματα ενδεικτικά της υποκείμενης κατάστασης, δηλαδή εύκολη κόπωση και αδυναμία σε αναιμία, απώλεια βάρους, αίσθημα παλμών, αρρυθμίες σε υπερθυρεοειδισμό, πυρετός, βήχας, διαταραχές ούρησης ή διάρροιες σε περίπτωση λοίμωξης.

Συμπτώματα εμφανίζονται σε περίπτωση που το φύσημα αντανακλά την παρουσία κάποιας βαλβιδοπάθειας, δηλαδή στένωσης ή ανεπάρκειας μίας ή περισσοτέρων βαλβίδων της καρδιάς ή μυοκαρδιοπάθειας.

Τα κύρια συμπτώματα είναι η εύκολη κόπωση και η αδυναμία, η δύσπνοια, ο πόνος στο στήθος, το αίσθημα παλμών και η εμφάνιση αρρυθμιών (ιδίως η κολπική μαρμαρυγή), το οίδημα κάτω άκρων, η πρόσληψη βάρους, η κυάνωση (ειδικά στα δάκτυλα και στα χείλη), η μειωμένη όρεξη ή ελλιπής ανάπτυξη στα παιδιά, η απώλεια συνείδησης (συγκοπή).

Στην περίπτωση φυσήματος στις μηριαίες αρτηρίες μπορεί κάποιος να αναφέρει πόνο και κόπωση κατά τη βάδιση λίγων μέτρων που υποχωρεί με την ανάπαυση (σύμπτωμα γνωστό ως διαλείπουσα χωλότητα) και είναι ένδειξη διερεύνησης παρουσίας περιφερικής αρτηριοπάθειας.

Πότε να πάω στο γιατρό

Σε κάθε περίπτωση εκδήλωσης κάποιου συμπτώματος από αυτά που αναφέρθηκαν απαιτείται εκτίμηση από καρδιολόγο. Ο αρχικός έλεγχος περιλαμβάνει τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση και τη διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ).

Ο έλεγχος θα συμπληρωθεί με το Triplex καρδιάς, που αποτελεί μεγάλο όπλο στη διαγνωστική μας φαρέτρα, καθώς δίνει τη δυνατότητα ακριβούς εντόπισης της προέλευσης του φυσήματος, αλλά και την ποσοτικοποίηση της διαταραχής.

Επίσης, ειδικά σε παιδιά στα οποία διαπιστώνεται φύσημα στην καρδιά, είναι απαραίτητη η εκτίμηση από καρδιολόγο. Στην πλειονότητα πρόκειται για αθώα φυσήματα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ένα φύσημα να οφείλεται στην παρουσία επικοινωνίας μεταξύ των κοιλοτήτων της καρδιάς. Ορισμένες από αυτές τις επικοινωνίες κλείνουν αυτόματα, αλλά υπάρχουν και άλλες που απαιτούν παρακολούθηση και αντιμετώπιση.

Ο τακτικός προγραμματισμένος καρδιολογικός έλεγχος θα βοηθήσει στη διαπίστωση παρουσίας φυσήματος και στον περαιτέρω έλεγχο.

Φύσημα και άσκηση

Γενικά υπάρχει η πεποίθηση πως όποιος έχει φύσημα στην καρδιά δεν μπορεί να ασκηθεί γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για την υγεία του. Ωστόσο, η παρουσία φυσήματος μπορεί να αντανακλά μία μεγάλη κατηγορία περιπτώσεων, από την απουσία πάθησης μέχρι την ύπαρξη καρδιοπάθειας, ενώ ακόμη και στην περίπτωση καρδιοπάθειας υπάρχουν διαβαθμίσεις από την ήπια μορφή έως τη σοβαρή.

Κάθε άνθρωπος και κάθε πάθηση είναι ξεχωριστή, γι’ αυτό πρέπει να γίνεται εξατομικευμένη προσέγγιση της δυνατότητας άσκησης και να καθοριστεί ποιου είδους άσκηση ταιριάζει σε κάποια πάθηση.

Η προσέγγιση περιλαμβάνει πλήρη καρδιολογικό έλεγχο (ιστορικό, κλινική εξέταση, ΗΚΓ, Triplex καρδιάς) και συμπληρώνεται, ανάλογα και με την πάθηση και τη σοβαρότητα αυτής, με δοκιμασία κοπώσεως (τεστ κοπώσεως) και τοποθέτηση Holter ρυθμού για τη διερεύνηση παρουσίας αρρυθμιών.

Ως γενικός κανόνας, σε σοβαρή βαλβιδοπάθεια ή σε διαταραχή της καρδιακής λειτουργίας, απαγορεύεται η άσκηση, ειδικά σε ανταγωνιστικά αθλήματα.

Αντιμετώπιση – Θεραπεία καρδιακού φυσήματος

Επειδή το φύσημα στην καρδιά δεν είναι πάθηση, αλλά το κλινικό εύρημα που υποδηλώνει την παρουσία μίας πάθησης, είναι εύλογο πως η αντιμετώπιση και η θεραπεία κατευθύνεται στην υποκείμενη πάθηση.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων πρόκειται για κάποια βαλβιδοπάθεια (στένωση ή ανεπάρκεια βαλβίδας). Ειδικά σε περιπτώσεις σοβαρής βαλβιδοπάθειας απαιτείται φαρμακευτική αγωγή με διουρητικά και αντιυπερτασικά προς ρύθμιση του όγκου υγρών και της αρτηριακής πίεσης.

Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να συμπληρωθεί με φάρμακα που ρυθμίζουν τους παλμούς της καρδιάς, ενώ σε περίπτωση κολπικής μαρμαρυγής χρειάζεται επιπλέον αγωγή με αντιπηκτικά. Επίσης, σε συγκεκριμένες παθήσεις, όπως στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και σε παρουσία επιπλέον στοιχείων, είναι δυνατόν να απαιτηθεί εμφύτευση απινιδωτή προς αποφυγή αιφνιδίου καρδιακού θανάτου.

Επιπλέον της θεραπείας του φυσήματος στη καρδιά μέσω φαρμακευτικής αγωγής, έχουν εμφανιστεί επεμβατικές μέθοδοι αντιμετώπισης των βαλβιδοπαθειών (μέσω καθετήρων, με παρόμοια μέθοδο με τη στεφανιογραφία), όπως η διακαθετηριακή αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας σε περίπτωση στένωσης αορτικής βαλβίδας και η διακαθετηριακή επιδιόρθωση μιτροειδούς βαλβίδας σε περίπτωση ανεπάρκειας μιτροειδούς.

Εξίσου σημαντικό είναι πως, πλέον, υπάρχει και η δυνατότητα σύγκλεισης επικοινωνιών μεταξύ των καρδιακών κοιλοτήτων με διακαθετηριακή μέθοδο.

Πότε χρειάζεται χειρουργική αντιμετώπιση;

Και σε αυτή την περίπτωση εξαρτάται από την εκάστοτε πάθηση και τη σοβαρότητα αυτής. Σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της σοβαρότητας παίζουν τα ευρήματα από τον καρδιολογικό έλεγχο και ιδίως το Triplex καρδιάς, καθώς μπορεί να θέσει την ένδειξη για χειρουργική επέμβαση ακόμη και σε απουσία συμπτωμάτων.

Ωστόσο, στον καθορισμό των συμπτωμάτων έχει μεγάλη σημασία η δοκιμασία κοπώσεως, καθώς ορισμένοι μειώνουν υποσυνείδητα την ένταση της σωματικής δραστηριότητας λόγω συμπτωμάτων που δεν είχαν αξιολογήσει.

Στις σοβαρού βαθμού βαλβιδοπάθειες πραγματοποιείται επιδιόρθωση ή αντικατάσταση της βαλβίδας που παρουσιάζει ανωμαλία, ενώ χειρουργικά μπορεί να αντιμετωπιστεί μία υποκατηγορία της υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας. Στις σημαντικές επικοινωνίες μεταξύ των καρδιακών κοιλοτήτων πραγματοποιείται σύγκλειση της επικοινωνίας.

Συμπερασματικά, κάθε φύσημα στην καρδιά, δεν αντανακλά “πρόβλημα στην καρδιά”. Χρειάζεται καρδιολογικός έλεγχος και εξατομικευμένη προσέγγιση για τη σωστή διάγνωση, εφαρμογή κατάλληλης θεραπείας όπου απαιτείται και επαρκές και ασφαλές πλάνο σωματικής άσκησης.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Γιατι εχω αρρυθμίες στη καρδιά και πως θεραπεύονται

Ακολούθησε την fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος

Πηγές:

1. Καρδιολογία (Τούσουλης Δ)

2. Καρδιολογία (Κρεμαστινός Δ)
3. https://www.escardio.org/Guidelines/Clinical-Practice-Guidelines/sports-cardiology-and-exercise-in-patients-with-cardiovascular-disease