Πως καταλαβαίνω ότι έχω δυσανεξία στην γλουτένη; Τι συμπτώματα έχει;

Η πιο δημοφιλής συζήτηση σε ένα διαιτολογικό γραφείο έχει τίτλο «δυσανεξία στην γλουτένη». Όχι άδικα, καθώς η παραπληροφόρηση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κυρίως από τον παγκόσμιο ιστό είναι πλέον ανεξέλεγκτη.

Είναι ένα διατροφικό στοιχείο που οι περισσότεροι το αφαιρούν από τη διατροφή τους θεωρώντας πως είναι η αιτία αύξησης σωματικού βάρους. Πάμε να γνωρίσουμε τι πραγματικά είναι αυτή η δυσανεξία και πώς μπορούμε να την ανιχνεύσουμε.

Γράφει η Νόπη Μιχαηλίδου , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Έδεσσα

Τι είναι η γλουτένη και σε ποια τρόφιμα βρίσκεται;

Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που την βρίσκουμε στο σιτάρι, στο κριθάρι και στη σίκαλη. Είναι κολλώδης ουσία που βοηθάει τα τρόφιμα να έχουν σταθερό σχήμα.

Τα αρτοσκευάσματα, όπως είναι ψωμί, τσουρέκι, πίτες, κρουασάν, κέικ, μπισκότα κ.ά. καθώς επίσης και τα δημητριακά προϊόντα όπως ζυμαρικά, κριθαράκι, πλιγούρι, αλεύρι, φρυγανιές, παξιμάδια, δημητριακά πρωινού αλλά και ορισμένα αλλαντικά κονσέρβες και κρέμες γάλακτος περιέχουν γλουτένη.

Εξαιρούνται όλα τα ανωτέρω προϊόντα στων οποίων τη συσκευασία αναγράφεται «Gluten free-Ελεύθερο γλουτένης».

Ωστόσο ακόμη και τρόφιμα διαφορετικής φύσεως μπορεί να περιέχουν ίχνη γλουτένης, τέτοια τρόφιμα είναι ξηροί καρποί που έχουν υποστεί επεξεργασία, σοκολάτες, καραμέλες ακόμη και κάποια φάρμακα.

Ποια τα είδη δυσανεξίας στη γλουτένη και τι συμπτώματα δημιουργούν;

Η δυσανεξία στη γλουτένη είναι πολυπαραγοντική, μπορεί να εξαρτάται από διαφορετικές αιτίες γι’αυτόν τον λόγο χωρίζεται σε τρία είδη:

1. Δυσανεξία στην γλουτένη-κοιλιοκάκη
2. Ευαισθησία στην γλουτένη
3. Γενικότερη αλλεργία στα σιτηρά

Τα άτομα που έχουν κάποιο από τα ανωτέρω προβλήματα παρουσιάζουν κοιλιακό άλγος και φούσκωμα κάθε φορά που καταναλώνουν τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη. Αυτό είναι και το κοινό σύμπτωμα αυτών καθώς τα άτομα με κοιλιοκάκη έρχονται αντιμέτωπα με σοβαρότερες καταστάσεις.

1. Κοιλιοκάκη

Η κοιλιοκάκη είναι σοβαρό αυτοάνοσο που επηρεάζει το 1% του γενικού πλυθησμού στις ΗΠΑ και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα του πεπτικού. Στην ουσία, όπως συμβαίνει σε όλα τα αυτοάνοσα, έτσι και στην κοιλιοκάκη, το ανοσοποιητικό για άγνωστο λόγο αντιμετωπίζει την είσοδο της γλουτένης ως κάτι άγνωστο και επικίνδυνο και έτσι ενεργοποιείται και προσπαθεί να το πολεμήσει όπως θα έκανε και οποιοδήποτε βλαβερό στοιχείο εισέρχονταν.

Αποτέλεσμα αυτής της εντεροπάθειας είναι η καταστροφή της επένδυσης του λεπτού εντέρου με αποτέλεσμα τη δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών

Συμπτώματα

• Διάρροια: συχνά συνεδεύεται από δυσοσμία λόγω κακής απορρόφησης θρεπτικών στοιχείων
• Στομαχόπονος, ναυτία, εμετός
• Φουσκώματα και μεταιωρισμό εντέρου
• Δυσπεψία
• Δυσκοιλιότητα

Στους περισσότερους από τους μισούς που πάσχουν από κοιλιοκάκη τα συμπτώματα μπορεί να μη σχετίζονται με το εντερικό σύστημα ή μπορεί να είναι έμμεσο αποτέλεσμα της χρόνιας δυσαπορρόφησης, όπως:

• Κόπωση/πονοκέφαλοι: λόγω έλλειψης θρεπτικών συστατικών από ελιπή διατροφή (υποσιτισμός)
• Ακούσια απώλεια σωματικού βάρους
• Απώλεια οστικής πυκνότητας (οστεοπόρωση)
• Αναιμία: λόγω έλλειψης σιδήρου
• Κνησμώδες εξάνθημα (ερπητοειδής δερματίτιδα)
• Δυσκολία σύλληψης (στειρότητα)
• Νευρική βλάβη (περιφερική νευροπάθεια)
• Διαταρανές ισορροπίας και ομιλίας (αταξία)
• Στασιμότητα ανάπτυξης: τα παιδιά με κοιλιοκάκη παρουσιάζουν μερική καθυστέρηση κατά την εφηβεία.

Πώς ελέγχω αν πάσχω από κοιλιοκάκη

Συνήθως δε συνίσταται ως εξέταση ρουτίνας η ανίχνευση κοιλιοκάκης εκτός και αν υπάρχουν έντονα συμπτώματα ή υπάρχει παράγοντας κινδύνου (πχ κληρονομικότητα, σακχαρώδης Διαβήτης Ι, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, αυτοάνοση ηπατίτιδα, σύνδρομο Down, σύνδρομο Turner, σύνδρομο Williams).

Ο έλεγχος για κοιλιοκάκη περιλαμβάνει:

• Εξέταση αίματος (ανίχνευση για ανοσοσφαιρίνη IgA, αντισώματα IgA/IgG, αντισώματα ιστικής τρανσγλουταμινάσης (tTG) IgA/IgG, αντισώματα απαμινωμένης γλιαδίνης (aDGP) IgA/IgG)
• Γονιδιακός έλεγχος HLA-DQ2 και HLA-DQ8
• Βιοψία

Αυτό που αναζητά ο ιατρός στην εξέταση αίματος είναι αντισώματα κατά της γλουτένης γι’ αυτό πριν την εξέταση θα πρέπει να τρέφεστε κανονικά με τρόφιμα που περιέχουν γλουτένη ώστε να λάβετε σωστά αποτελέσματα. Εφόσον βρεθούν αντισώματα θα πρέπει να προχωρήσετε σε βιοψία του εντέρου.

Υπάρχουν ωστόσο σπάνιες περιπτώσεις που ο ασθενής με κοιλιοκάκη δεν εμφανίζει αντισώματα στο αίμα. Σε αυτή την περίπτωση αν τα συμπτώματα συνεχίσουν να υπάρχουν τότε θα πρέπει να γίνει βιοψία για να προχωρήσει ο ιατρός σε επιβεβαιωμένη διάγνωση.

Ποια η θεραπεία;

Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για την κοιλιοκάκη, για τους περισσότερους ανθρώπους η δίαιτα χωρίς γλουτένη μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των συμπτωμάτων και στην εντερική επούλωση. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, το εύρος των διαθέσιμων τροφών χωρίς γλουτένη έχει αυξηθεί με αποτέλεσμα να μπορεί ο νοσούντας να έχει ποικίλα διατροφή δίχως ελλείψεις.

Επιπλέον, λόγω δυσαπορρόφησης μπορεί να χρειαστεί χορήγηση συμπληρώματος βιταμινών και μετάλλων όπως είναι χαλκός, φολικό οξύ, σίδηρος, Β12, βιταμίνη D,K και ψευδάργυρος. Σε πιο εκτεταμένη εντερική φλεγμονή ο ιατρός συστήνει στεροειδή.

Ένας διαιτολόγος μπορεί να σας βοηθήσει να σχεδιάσετε μια υγιεινή διατροφή χωρίς γλουτένη καθώς αν προσλαμβάνετε σε ελάχιστες ποσότητες γλουτένη μπορεί να είναι επιβλαβείς, ακόμα κι αν δεν προκαλούν συμπτώματα.

2. Δυσανοχή στην γλουτένη

Αν και η κοιλιοκάκη είναι η πιο σοβαρή μορφή δυσανεξίας στην γλουτένη, το 0.5-13% των ανθρώπων μπορεί επίσης να έχει ευαισθησία στην γλουτένη, μια πιο ήπιας μορφής δυσανεξία.

Συμπτώματα

• Φούσκωμα
• Διάρροια/δυσκοιλιότητα: το 50% εμφανίζει διάρροια και μόλις το 25% δυσκοιλιότητα
• Στομαχόπονος
• Πονοκέφαλοι
• Κόπωση
• Αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη
• Πόνος λόγω εμφάνισης εντερικής φλεγμονής
• Μη εγκεφαλική συγκέντρωση

Πώς ελέγχω αν έχω ευαισθησία στην γλουτένη;

Επειδή δεν υπάρχει εργαστηριακός έλεγχος που να ανιχνεύει την ευαισθησία στην γλουτένη (μη κοιλιοκάκη) όπως ακριβώς υπάρχει για την ανίχνευση της κοιλιοκάκης, μπορεί να σας ζητηθεί από τον ιατρό σας να κρατήσετε ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων και συμπτωμάτων.

Για να αποκλειστεί η πιθανότητα κοιλιοκάκης ή αλλεργίας στα σιτηρά, θα πρέπει ο παθών να κάνει εργαστηριακές εξετάσεις για κοιλιοκάκη. Αν τα αποτελέσματα έχουν φυσιολογικές τιμές αλλά συνεχίσουν να υπάρχουν συμπτώματα μετά από κατανάλωση γλουτένης τότε το άτομο λέμε πως έχει ευαισθησία στην γλουτένη (μη κοιλιοκάκη, Non-Celiac Gluten Sensitivity NCGS)

Ποια η θεραπεία

Η αποφυγή τροφίμων που περιέχουν γλουτένη είναι η καλύτερη λύση για εσάς που έχετε ευαισθησία στην γλουτένη. Αν παρατηρηθεί μείωση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων τότε πρέπει να καθιερώσετε αυτού του είδους τη δίαιτα.

3. Αλλεργία στο σιτάρι

Η αλλεργία στο σιτάρι είναι ένας τύπος τροφικής αλλεργίας που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα και δρα έναντι κάποιων πρωτεϊνών του σιταριού, μεταξύ αυτών και της γλουτένης.

Η αλλεργία αυτή είναι πιο συχνή στα παιδιά παρά στους ενήλικες. Υπολογίζεται όμως πως το 65% των παιδιών ξεπερνούν την αλλεργία στο σιτάρι μεχρι την ηλικία των 12 ετών.

Συμπτώματα

• Δερματικό εξάνθημα
• Κνίδωση: εμφανίζεται λίγο μετά από την κατανάλωση σίτου και σιγά σιγά υποχωρεί με την πάροδο του χρόνου.
• Πεπτικά προβλήματα: ναυτία, εμετός, διάρροια, δυσπεψία
• Ρινική συμφόρηση: φτέρνισμα, καταρροή
• Αναφυλαξία: οξύ σύπτωμα αλλεργίας που πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα.Η θεραπεία της αναφυλαξίας αντιμετωπίζεται με επινεφρίνη που εγχύεται απευθείας στο δέρμα

Η διαφορά με τη δυσανεξία στην γλουτένη είναι πως η αλλεργία χρήζει άμεσης ιατρικής φροντίδας γιατι μπορεί είναι επικίνδυνη για τη ζωή σε αντίθεση με μια δυσανεξία.

Πώς ελέγχω αν έχω αλλεργία στην γλουτένη

Για να αποκλειστεί και εδώ το ενδεχόμενο για κοιλιοκάκη ο ιατρός θα σας δώσει τις εξετάσεις αίματος που δίνονται για ανίχνευση κοιλιοκάκης αφού πρώτα λάβει ένα σύντομο οικογενειακό ιστορικό.

Αν δεν ανιχνευθούν αντισώματα στο αίμα θα πρέπει να ελεγθεί αν το άτομο πάσχει από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.

Το τεστ που γίνεται για επιβεβαίωση αλλεργίας είναι δερματικό. Ο αλλεργιολόγος θα εγχύσει μικρή ποσότητα πρωτεΐνης σιταριού κάτω από την επιφάνεια του δέρματος, συνήθως στον βραχίονα. Αν μετά από 15 λεπτά στο σημείο της ένεσης γίνει ερυθρό ή πρηστεί ή υπάρχει κνησμός, τότε επιβεβαιώνεται η αλλεργία στο σιτάρι.

Ποια η θεραπεία

Η καλύτερη θεραπεία για την αλλεργία στην γλουτένη είναι ο αποκλεισμός όλων των τροφίμων που την περιέχουν. Επειδή μπορεί να καταναλώσετε τρόφιμο  άνευ υποψίας που περιέχει γλουτένη, θα ήταν ωφέλιμο να έχετε αντισταμινικά φάρμακα μαζί σας ώστε να αντιμετωπίσετε τυχόν έντονα συμπτώματα.

Άλλη πιθανή μελλοντική θεραπεία είναι η ανοσοθεραπεία. Με αυτή τη διαδικασία ο ιατρός σας εκθέτει κάθε φορά σε μικρές ποσότητες του αλλεργιογόνου τις οποίες και αυξάνει με την πάροδο του χρόνου με την ελπίδα να απευαισθητοποιηθεί ο ασθενής στο αλλεργιογονο και να πάψει να εμφανίζει συμπτώματα.

Ποια τρόφιμα μπορεί να καταναλώσει άφθονα κάποιος που έχει κάποιο από τα τρία είδη δυσανεξίας στην γλουτένη;

• Φρούτα και λαχανικά
• Κινόα
• Κεχρί
• Αμάραντος
• Καλαμπόκι
• Πατάτα
• Ψωμί/ζυμαρικά χωρίς γλουτένη
• Αρτοσκευάσματα από σιτηρό ζέα
• Βρώμη
• Φαγόπυρο
• Άγριο Ρύζι
• Κρέας, ψάρι, αβγό (προσοχή στα αλλαντικά που συχνά περιέχουν γλουτένη)
• Γαλακτοκομικά (προσοχή στη διατροφική ετικέτα επειδή πολλά τρόφιμα που έχουν υποστεί επεξεργασία μπορεί να περιέχουν ίχνη γλουτένης)
• Ελαιόλαδο, αβοκάντο ξηροί καρποί
• Τσάι, καφές

Τι είναι στ’ αλήθεια τα «τεστ δυσανεξίας» ή αλλιώς «τεστ βιοσυντονισμού»;

Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν τα λεγόμενα τεστ δυσανεξίας. Είναι μη επιστημονική και μη αναγνωρισμένη από το υπουργείο υγείας μέθοδος η οποία υπόσχεται απώλεια κιλών μέσω της ανίχνευσης τροφικής δυσανεξίας. Αφενός επειδή η ανίχνευση γίνεται με μέσα τα οποία δεν έχουν επιστημονική εγκυρότητα και αφετέρου επειδή η αύξηση σωματικού βάρους δεν σχετίζεται με οποιοδήποτε είδος δυσανεξίας.

Κατά τη διαδικασία αυτή ο εξεταζόμενος κρατάει δύο μεταλλικά χερούλια ή ηλεκτρόδια που συνδέονται με δοχεία που περιέχουν συστατικά τροφίμων και ανάλογα με την αγωγιμότητα που παρουσιάζει το σώμα στο κάθε συστατικό βγαίνει πόρισμα σε ποιο τρόφιμο υπάρχει ευαισθησία.

Όπως γνωρίζουμε οποιαδήποτε ασθένεια για να ανιχνευθεί χρειάζεται αιματολογικές εξετάσεις έτσι κατανοούμε πως η μέθοδος του βιοσυντονισμού είναι μη έγκυρη για την εύρεση ύπαρξης δυσανεξίας. (Υπουργική απόφαση για τα τεστ δυσανεξίας-βιοσυντονισμού https://www.yumpu.com/xx/document/view/55880890/- )

Αν πάσχετε από κάποιου είδους δυσανεξία ή υπάρχει έστω υποψία ευαισθησίας συμβουλευτείτε κάποιον διαιτολόγο που θα σας καθοδηγήσει με τη σωστές κινήσεις που πρέπει να κάνετε ώστε να γίνει γρήγορα και ορθά η διάγνωση της δυσανοχης αυτής.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: 11 τρόποι για να καταφέρεις να τρώς λιγότερο

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Νόπη Μιχαηλίδου , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Έδεσσα

Βιβλιογραφία

Celiac Disease Foundation, https://celiac.org/gluten-free-living/what-is-gluten/

National Health Service of UK, https://www.nhs.uk/conditions/coeliac-disease/

Healthline, https://www.healthline.com/nutrition/signs-you-are-gluten-intolerant#Symptoms-of-wheat-allergy  Updated on September 9, 2021

AskMayoExpert. Celiac disease (Adult). Mayo Clinic; 2019.

Ciclitira PJ. Management of celiac disease in adults. https://www.uptodate.com/contents/search . Accessed May 4, 2021.

Celiac disease (gluten enteropathy). Merck Manual Professional Version. https://www.merckmanuals.com/professional/gastrointestinal-disorders/malabsorption-syndromes/celiac-disease . Accessed May 4, 2021.

Definition & facts for celiac disease. National Institute of Diabetes, Digestive and Kidney Diseases. https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease . Accessed May 4, 2021.

Gluten free diet: Building the grocery list. American Academy of Nutrition and Dietetics. https://www.eatright.org/health/diseases-and-conditions/celiac-disease/the-gluten-free-diet-building-the-grocery-list . Accessed May 4, 2021.

Morrow ES. AllScripts EPSi. Mayo Clinic. April 16, 2021.

Wheat allergy. (2014)
acaai.org/allergies/types/food-allergies/types-food-allergy/wheat-gluten-allergy