Χολερυθρίνη: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται με διατροφή

Η χολερυθρίνη (bilirubin) είναι προϊόν καταβολισμού της αίμης (heme), πρωτεΐνης που αποτελεί βασικό δομικό στοιχείο της αιμοσφαιρίνης, εντοπίζεται όμως και στη δομή άλλων αιμοπρωτεϊνών (μυοσφαιρίνη, καταλάσες, κυτοχρώματα).

Η αιμοσφαιρίνη δεσμεύει και μεταφέρει το εισπνεόμενο οξυγόνο στους ιστούς μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, δίνει στα ερυθρά αιμοσφαίρια το κόκκινο τους χρώμα και αποδομείται με το πέρας του προσδόκιμου ζωής τους, με την αίμη συγκεκριμένα να διασπάται σχηματίζοντας τη χολερυθρίνη στο ήπαρ.

Η χολερυθρίνη προσδίδει το χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα στη χολή και στα ούρα καθώς καταβολίζεται με υποπροϊόν το ουροχολινογόνο, έχει διαγνωστικό ενδιαφέρον σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων υγείας που σχετίζονται με το ήπαρ αλλά και διατροφική σημασία.

Πίνακας φυσιολογικών τιμώς χολερυθρίνης

Αιτίες και συμπτώματα αυξημένης ή μη φυσιολογικής τιμής χολερυθρίνης

Οι αυξημένες τιμές χολερυθρίνης είναι ενδεικτικές της υπερβολικής παραγωγής της λόγω αιμόλυσης, μπορεί να φανερώνουν την αδυναμία του ήπατος να την απομακρύνει επιτυχώς λόγω απόφραξης των χοληφόρων οδών (πέτρα στη χολή, καρκίνος παγκρέατος ή χοληδόχου πόρου) ή βλάβης του ήπατος (κίρρωση, οξεία ηπατίτιδα), ακόμη και να σχετίζονται με τραυματισμό, κληρονομικές ανωμαλίες του μεταβολισμού της χολερυθρίνης ή τοξικότητα φαρμάκων.

H διαγνωστική διερεύνηση των τιμών ολικής, άμεσης ή έμμεσης χολερυθρίνης στον ορό του αίματος έπειτα από αιμοληψία δεν αποτελεί εξέταση ρουτίνας, αλλά ζητείται ιατρικά στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Όταν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα που προμηνύουν παθολογική ηπατική λειτουργία για κάποιον από τους παραπάνω λόγους, και σε συνδυασμό με περαιτέρω ιατρική διερεύνηση π.χ. εργαστηριακές εξετάσεις ηπατικών ενζύμων (ALT, AST, ALP, γ-GT), έλεγχος αντισωμάτων για ηπατίτιδα κ.α.
• Όταν υπάρχει ιστορικό ηπατίτιδας, απόφραξης χοληφόρων οδών, όγκου ήπατος ή παγκρέατος.
• Όταν υπάρχει ιστορικό αλκοολισμού ή υπερκατανάλωσης αλκοόλ.
• Όταν ο ασθενής εμφανίζει κιτρίνισμα δέρματος και του λευκού των οφθαλμών (ίκτερος).
• Ο προσδιορισμός της χολερυθρίνης στα νεογνά είναι υποχρεωτικός, καθώς ο νεογνικός ίκτερος μπορεί να παρεμποδίσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Ο νεογνικός ίκτερος είναι φυσιολογικός και συχνός σε νεογνά 1-3 ημερών, γεγονός που οφείλεται κατά βάση στην αδυναμία του ανώριμου νεογνικού ήπατος να διαχειριστεί τη χολερυθρίνη, και σπανιότερα σε αιμόλυση (καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων) λόγω ασυμβατότητας αίματος μητέρας και νεογνού.

Στον αντίποδα των αυξημένων της τιμών στoν ίκτερο και την ηπατική δυσλειτουργία, και βάσει ολοένα αυξανόμενων πρόσφατων ερευνών, η χολερυθρίνη φαίνεται πως έχει επιπρόσθετο ρόλο μεταβολικής ορμόνης-υποδοχέα, με τα χαμηλά της επίπεδα (hypobilirubinemia) να παραπέμπουν σε μεταβολική δυσλειτουργία που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών επιπλοκών και εγκεφαλικού, μέσω μηχανισμού που παραμένει άγνωστος και χρίζει περαιτέρω έρευνας.

Ο ρόλος της διατροφής στην αυξημένη χολερυθρίνη

Ακριβώς επειδή τα αίτια της μέτρια ή σημαντικά αυξημένης χολερυθρίνης καλύπτουν ένα αρκετά ευρύ φάσμα καταστάσεων υγείας, με τις ηπατικές νόσους να κρίνονται ιδιαίτερα σοβαρές, η εξατομικευμένη διατροφική υποστήριξη κρίνεται απαραίτητη σε περίπτωση ηπατικής βλάβης, ακολουθεί την ιατρική διάγνωση και περιλαμβάνει:

• Ανίχνευση δυσθρεψίας, εκτίμηση κατάστασης θρέψης
• Διατροφική αξιολόγηση και λήψη διατροφικού ιστορικού
• Διατροφική θεραπεία διά της τροφής ή και μέσω συμπληρωμάτων, βάσει επιστημονικών συστάσεων για τη διαγνωσμένη κατάσταση υγείας, με στόχο τη σωστή θρέψη και, παράλληλα με την ιατρική παρακολούθηση, την ομαλοποίηση της ηπατικής λειτουργίας.
• Σε άτομα φυσιολογικού βάρους συστήνεται πρόσληψη 30-35 θερμίδες ανά κιλό σωματικού βάρους και 1,2-1,5 γρ πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους, τακτικά γεύματα αντί για πολύωρη νηστεία.

Σε ελαφρώς αυξημένες τιμές χολερυθρίνης (ολική χολερυθρίνη > 2mg/dL), η διατροφική παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει παράλληλα με την ιατρική υποστήριξη, ως ακολούθως.

Διατροφικές συμβουλές για τη μείωση της

Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο για να ρίξετε τα επιπέδα χολερυθρίνης και στη διαχείριση της αιτίας αυτών.

Εάν η αιτία είναι η χολολιθίαση, συστήνεται η αποφυγή πολύ λιπαρών γευμάτων, η πρόσληψη φυτικών ινών και η μείωση του βάρους εφόσον υπάρχει παχυσαρκία.

Η διατροφική προσέγγιση στις ηπατικές νόσους περιλαμβάνει ανίχνευση διατροφικού κινδύνου προς εντοπισμό δυσθρεψίας, συνεπακόλουθη διατροφική υποστήριξη διά του στόματος ή άλλης οδού (εντερικής ή παρεντερικής) σε πρώτο χρόνο, και εν συνεχεία διαχείριση του βάρους και του γλυκαιμικού ελέγχου εφόσον υφίστανται παχυσαρκία και διαβήτης.

Στην περίπτωση ενήλικου ίκτερου (ολική χολερυθρίνη > 2mg/dL), συστήνονται:

• Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ
• Ένα φλυτζάνι καφές με το πρωινό, καθώς δύναται να ελαττώσει τα επίπεδα χολερυθρίνης
• Πρόσληψη σιδήρου μέσω συμπληρώματος και από διατροφικές πηγές αυτού: κόκκινο κρέας ιδίως συκώτι, πουλερικά, ψάρια και θαλασσινά, όσπρια, ξηροί καρποί και σπόροι, εμπλουτισμένα δημητριακά
• Πρόσληψη φυτικών ινών: προϊόντα ολικής αλέσεως, λαχανικά και φρούτα ιδίως με τη φλούδα και τα σπόρια εφόσον τρώγονται
• Υιοθέτηση του Μεσογειακού διατροφικού προτύπου, με έμφαση στα ω3 λιπαρά οξέα
• Ξεκούραση

Ενδεικτικό ημερήσιο πλάνο διατροφής για τη μείωση της χολερυθρίνης

Το ακόλουθο πλάνο είναι ενδεικτικό και δεν υποκαθιστά την εξατομικευμένη διατροφική υποστήριξη προς όφελος της υγιούς ηπατικής λειτουργίας.

Πρωινό

Βραστό αυγό με φρυγανιά ολικής και ντοματίνια

1 φλυτζάνι καφές

Δεκατιανό σνακ

Μπάρα δημητριακών ολικής αλέσεως με 2 ξερά βερίκοκα

Μεσημεριανό

Ψητό ψάρι ή συκώτι με άφθονο λεμόνι, με ψητά ή βραστά λαχανικά, 1 φέτα ψωμί ολικής αλέσεως

Απογευματινό σνακ

Μια χούφτα ξηροί καρποί με ένα φρέσκο φρούτο

Βραδινό

Πράσινη σαλάτα με κοτόπουλο, cranberries και κουκουνάρι, ελαιόλαδο και στυμμένο λεμόνι ή μπαλσάμικο ξύδι.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Τι είναι η προλακτίνη και τι συμβαίνει όταν είναι αυξημένη

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Απο την Ιωάννα Αδαμίδου, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος υπεύθυνη του Διατροφολογικού κέντρου Bioiatriki+ στο κέντρο της Θεσσαλονίκης

Πηγές:

• Creeden et al. (2021) Bilirubin as a metabolic hormone: the physiological relevance of low levels. Am J Physiol Endocrinol Metab, 320 (2): E191-E207. doi: 1152/ajpendo.00405.2020.
• Kasper Hauser, Braunwald Longo, Fauci Jameson (2005). Harrison Εσωτερική Παθολογία, 16^η έκδοση, σελ.1959-1964. Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου Α.Ε.
• Mahan L.K. and Escott-Stump S. (2004) Krause’s Food, Nutrition & Diet Therapy, 11^th edition,
• Merli (2020) Nutrition in cirrhosis: Dos and Don’ts. Journal of Hepatology, 73: 1563-1565.
• Niezen S et al. (2022) Coffee consumption is associated with lower liver stiffness: A nationally representative study. Clin Gastroenterol Hepatol, 20 (9): 2032-2040. doi: 1016/j.cgh.2021.09.042
• Pagana K, Pagana TJ eds. (2014) Mosby’s Manual of Diagnostic and Laboratory Tests, 5^th St. Louis, Missouri.
• Plauth et al. (1997) ESPEN guidelines for nutrition in liver disease and transplantation. Consensus Statement. Clinical Nutrition, 16: 43-55.
• Plauth et al. (2019) ESPEN Guideline on Clinical Nutrition in Liver Disease. Clinical Nutrition, 38 (2): 485-521. doi: 1016/j.clnu.2018.12.022.
• Stec et al. (2022) Novel function of bilirubin as a metabolic signaling molecule: Implications for kidney diseases. Kidney 360, 3 (5): 945-953. doi: 10.34067/KID.0000062022.