Χαρούπι: Οφέλη, τρόποι κατανάλωσης και ιδιότητες

Λίγα λόγια για την χαρουπιά.

H ακριβής προέλευση της χαρουπιάς είναι άγνωστη αλλά γνωρίζουμε ότι εμφανίστηκε στην περιοχή της Μεσόγειου, στην Αραβική Χερσόνησο, ή στο Κέρας της Αφρικής. Παλιότερα έχει χρησιμοποιηθεί ως ζωοτροφή.

Οι Έλληνες είναι υπεύθυνοι για την καλλιέργεια του καρπού σε Ελλάδα και Ιταλία από σπόρους που ελήφθησαν από τη Μεσόγειο. Στις μέρες μας οι χαρουπιές καλλιεργούνται σε όλο τον κόσμο, όπου το επιτρέπει το κλίμα.

Γράφει η Στέλλα Μορφογιάννη, Διαιτολόγος , Λάρισα

Οι μεγαλύτερες περιοχές παραγωγής είναι σε μέρη της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου. Η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα κατέχουν το 70% της συνολικής παραγωγής. Μόνο το 7,5% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής καλλιεργείται σε άλλες περιοχές όπως η Βόρεια και η Νότια Αμερική, η Αφρική και η Αυστραλία (1,2).

Αναλύοντας τα διατροφικά χαρακτηριστικά του χαρουπιού θα καταλάβετε γιατί χαρακτηρίζεται ως «υπερτροφή».

Τι μας προσφέρει το χαρούπι;

1. Αποτελεί άμεση πηγή ενέργειας χάρη στην υψηλή του περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και συγκεκριμένα σε γλυκόζη και σακχαρόζη,
2. Αποτελεί μια σημαντική πρωτεϊνική πηγή,
3. Περιέχει ελάχιστο λίποςς,
4. Περιέχει βιταμίνη Α, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, κάλιο, φώσφορο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, ψευδάργυρο,  μαγγάνιο  και  χαλκό,
5. Ο καρπός της χαρουπιάς είναι πλούσιος σε πολυφαινόλες,
6. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε γλουταμινικό οξύ και αργινίνη, κατάλληλο τρόφιμο για τη διατροφή των αθλητών με σκοπό την αύξηση της επίδοσής τους,
7. Πλούσια σε φυτικές ίνες βοηθάει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας και την ομαλή λειτουργία του εντέρου,
8. Περιέχει αδιάλυτες φυτικές ίνες που δουν ευεργετικά στο λιπιδαιμικό προφίλ και στην πρόληψη της υπερχοληστερολαιμίας,
9. Το χαρούπι και τα προϊόντα του βοηθούν στην προώθηση της υγείας και στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων (3).

Η σύστασή του

Ο καρπός του χαρουπιού αποτελείται από σπόρους, εννέα μέρη λοβών και είναι πλούσιος σε διαλυτά σάκχαρα , σακχαρόζη, κυτταρίνη, τανίνες και άλλα θρεπτικά συστατικά (4).

Οι λοβοί είναι πλούσιοι σε διαλυτά σάκχαρα και πολυφαινόλες οι οποίες ανήκουν ουσιαστικά στις τανίνες , ενώ δεν είναι τόσο πλούσιοι σε πρωτεΐνες και λίπη. Η περιεκτικότητα των λοβών σε υδατάνθρακες και σε φυτικές ίνες είναι υψηλή κι εξαρτάται από την ποικιλία και την ωριμότητα του καρπού.

Επίσης, περιέχουν ένα φυσικό γλυκαντικό με άρωμα κι εμφάνιση παρόμοια με της σοκολάτας, γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο του κακάο (5).

Οι σπόροι του χαρουπιού αποτελούνται από φλοιό, ενδοσπέρμιο, και το έμβρυο ή φύτρο .

Το ενδοσπέρμιο των σπόρων αποτελείται από μονάδες σακχάρων, μαννόζης και γαλακτόζης και από πολυσακχαρίτες .

Οι σπόροι είναι μια πηγή κόμεος. Το κόμμι χαρουπιάς (LBG, Locust bean gum) που ονομάζεται επίσης κόμμι χαρουπιού ή E410 λαμβάνεται επίσης από ενδοσπέρμιο των σπόρων, το οποίο χρησιμοποιείται κυρίως στη βιομηχανία τροφίμων ως ένας γαλακτωματοποιητής ή σταθεροποιητής (E410) (6).

Οι πολυσακχαρίτες είναι εντοπισμένοι στο ενδοσπέρμιο ως διατροφική πηγή για την βλάστηση των σπόρων.

Το ενδοσπέρμιο των σπόρων αποτελείται κατά κύριο λόγο από γαλακτομαννάνη.

Το φύτρο αντιπροσωπεύει το 23-25% του βάρους των σπόρων. Αποτελείται κατά κύριο λόγο από πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, υγρασία, τέφρα, και πολυφαινόλες.

Το αλεύρι του φύτρου περιέχει πολυφαινόλες, προανθοκυανιδίνες, και τανίνες. Οι ενώσεις αυτές προστατεύουν τον οργανισμό από υπερβολική παραγωγή ελεύθερων ριζών και τα αντιδραστικά είδη οξυγόνου (ROS) μέσα στα κύτταρα, προστατεύοντας το νευρικό σύστημα, το κυκλοφορικό και την καρκινογένεση.

Είναι τροφή πλούσια σε αμινοξέα και χρησιμοποιείται τόσο στη βιομηχανία ανθρώπινων τροφίμων όσο και στη βιομηχανία ζωοτροφών, ως συμπλήρωμα πρωτεϊνών. Δεν περιέχει γλουτένη συνεπώς μπορεί να καταναλωθεί και από άτομα με δυσανεξία ή αλλεργία στη γλουτένη.

Το χαρούπι μπορεί να καταναλωθεί ακόμη και χωρίς προετοιμασία και είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για την υγεία μας καθώς περιέχει ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, φώσφορο, κάλιο, πυρίτιο, βιταμίνες Α,Β₁,Β₂, D (7).

Διατροφική αξία χαρουπιού

• Φυτικές ίνες, κυτταρίνη και λιγνίνη σε ποσοστό 10% του βάρους του, σάκχαρα περίπου 50% (συγκεκριμένα σταφυλοσάκχαρα τα οποία προσδίδουν στον καρπό τη χαρακτηριστική γλυκιά του γεύση),
• Λιπαρά σε ποσοστό περίπου 5%,
• Είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες αφού αυτές αποτελούν το 50-60% περίπου της σύστασής του.
• Είναι πλούσιο σε γλουταμινικό οξύ, αργινίνη, ασπαραγινικό οξύ, ενώ περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος Β και Ε

Επίσης,

• Είναι σημαντική πηγή φαινολικών στοιχείων με πιθανή αντικαρκινική δράση,
• Συνιστάται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διάρροιας, λόγω της περιεκτικότητας σε τανίνες (είναι υπεύθυνες για την αντιδιαρροϊκή τους δράση),
• Το χαρουπάλευρο είναι προϊόν χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, είναι τροφή που ενδείκνυται για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Η ουσία Δ-πινιτόλη παρουσιάζει αντιδιαβητική δράση, καθώς ρυθμίζει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ,
• Οι διαιτητικές ίνες του χαρουπιού αναστέλλουν τους μηχανισμούς που οδηγούν σε αθηροσκλήρυνση και δυσλιπιδαιμία.
• Το χαρουπάλευρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διατροφή υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων (8).

Πόσες θερμίδες έχει το χαρούπι;

• Ενδείκνυται για όσους θέλουν να χάσουν βάρος αφού τα 100 γραμμάρια χαρουπάλευρου περιέχουν μόλις 180 θερμίδες.

Οι βασικές χρήσεις του χαρουπιού

Οι σπόροι χαρουπιών συνήθως χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κόμμεος χαρουπιού που προέρχεται από το ενδοσπέρμιο του σπόρου κι αποτελείται από γαλακτομαννάνες. Προστίθεται ως πυκνωτικό, σταθεροποιητικό και αρωματικό σε τρόφιμα, ενώ συνδέεται με την αναστολή των γαστρεντερικών συμπτωμάτων (9).

Επιπλέον το κόμμι χαρουπιού το εκμεταλλεύονται οι βιομηχανίες για την ελεγχόμενη απελευθέρωση φαρμάκων σε συνδυασμό με άλλα μόρια φορείς.

Τελευταία η έρευνα επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των λοβών των χαρουπιών επειδή είναι μια εξαιρετική πηγή βιοδραστικών συστατικών όπως οι φυτικές ίνες, οι πολυφαινόλες και οι κυκλιτόλες και περιέχουν χαμηλές ποσότητες λίπους.

Επιπλέον, οι λοβοί χαρουπιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο του κακάο επειδή δεν περιέχουν καφεΐνη και θεοβρωμίνη. Διάφορα μέρη του χαρουπιού έχουν χρησιμοποιηθεί ως συστατικά τροφίμων σε προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής καθώς και σε ζυμαρικά (10).

Πως καταναλώνεται το χαρούπι;

Το χαρουπάλευρο και η χαρουπόσκονη παρασκευάζονται από το άλεσμα των χαρουπιών. Το χαρουπάλευρο είναι ένα αλεύρι με ευχάριστη και γλυκιά γεύση που χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών τροφίμων.

Χρησιμοποιούμε το χαρουπάλευρο για να φτιάξουμε

• ψωμί
• κέικ
• μπάρες δημητριακών
• παξιμάδια
• κρέμες αντικαθιστώντας το αλεύρι σίτου με αυτό ή προσθέτοντάς το σε συνταγές. (2)

Ένα άλλο προιόν του χαρουπιού είναι το χαρουπόμελο, ένας συμπυκνωμένος  χυμός σακχάρων από τα χαρούπια με γεύση καραμέλας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γλυκαντικό σε ροφήματα και γλυκά.

Τα χαρούπια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο του κακάο. Το χαρούπι και το κακάο χαρακτηρίζονται από υψηλή διατροφική αξία, καθώς αποτελούν πολύ καλές πηγές πρωτεϊνών, αμινοξέων, υδατανθράκων και πολυφαινολικών στοιχείων. (11)

Εξαιρετική, νόστιμη και δροσιστική ιδέα για το καλοκαίρι είναι τα smoothies. Χρησιμοποιήστε ως βάση το γάλα ή ρόγημα ξηρών καρπών, φρούτα (μπανάνα, φράουλα κ.λ.π.), χαρουπόσκονη, βανίλια, κανέλλα και ότι άλλο σας αρέσει, μπόλικο πάγο και είστε έτοιμοι.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ:

Τόνος: Πόσες θερμίδες έχει σε κονσέρβα με νερό ή λάδι και ποια τα οφέλη του

Μάθε τα πάντα για την βρώμη και τα οφέλη της

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Στέλλα Μορφογιάννη, Διαιτολόγος , Λάρισα

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Batlle, I., and J. Tous. “Carob tree.” Ceratonia siliqua92 (1997).
2. Dakia, Patrick Aubin, et al. “Composition and physicochemical properties of locust bean gum extracted from whole seeds by acid or water dehulling pre-treatment.” Food Hydrocolloids22.5 (2008): 807-818.
3. Goulas, Vlasios, et al. “Functional components of carob fruit: Linking the chemical and biological space.” International journal of molecular sciences17.11 (2016): 1875.
4. Speer, John G., et al. “Partitioning of carbon from supersaturated plates of ferrite, with application to steel processing and fundamentals of the bainite transformation.” Current Opinion in Solid State and Materials Science8.3-4 (2004): 219-237.
5. Bengoechea, C., et al. “Composition and structure of carob (Ceratonia siliqua L.) germ proteins.” Food chemistry107.2 (2008): 675-683.
6. Mcleod, Glesni, and Marisa Forcen. “Analysis of volatile components derived from the carob bean Ceratonia siliqua.” Phytochemistry31.9 (1992): 3113-3119.
7. Papaefstathiou, Eleni, et al. “Nutritional characterization of carobs and traditional carob products.” Food science & nutrition6.8 (2018): 2151-2161.
8. Liu, Yang, et al. “The role of ASCT2 in cancer: a review.” European journal of pharmacology837 (2018): 81-87.
9. Miyazawa, R., et al. “Effect of formula thickened with reduced concentration of locust bean gum on gastroesophageal reflux.” Acta Paediatrica96.6 (2007): 910-914.
10. Tsatsaragkou, K., G. Gounaropoulos, and I. Mandala. “Development of gluten free bread containing carob flour and resistant starch.” LWT-Food Science and Technology58.1 (2014): 124-129.
11. Loullis, Andreas, and Eftychia Pinakoulaki. “Carob as cocoa substitute: a review on composition, health benefits and food applications.” European Food Research and Technology 244.6 (2018): 959-977.