Τι είναι η προλακτίνη και τι συμβαίνει όταν είναι αυξημένη

Τι μπορεί να συμβεί αν εχω αυξημένη προλακτίνη; Αίτια, συμπτώματα και διατροφική αντιμετώπιση + πρόγραμμα διατροφής για να την μειώσεις!

Τι είναι η προλακτίνη;

Η προλακτίνη είναι μια πολυπεπτιδική ορμόνη η οποία συντίθεται στα γαλακτοφόρα κύτταρα ενός μικρού αδένα που βρίσκεται στο πρόσθιο λοβό της υπόφυσης.

Η προλακτίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογία του μαστού, ιδιαίτερα στις γυναίκες, καθώς είναι υπεύθυνη για τη γαλουχία, την ανάπτυξη του μαστού και εκατοντάδες άλλες ενέργειες που απαιτούνται για τη διατήρηση της ομοιόστασης της γυναίκας μετά τον τοκετό.

Η προλακτίνη είναι σημαντική για την αναπαραγωγική υγεία τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών.

Ποια είναι τα φυσιολογικά επίπεδά της;

Τα φυσιολογικά επίπεδα της προλακτίνης είναι:

Τι μπορεί να συμβεί όταν η προλακτίνη είναι αυξημένη;

Η υπερβολική έκκριση προλακτίνης, γνωστή ως υπερπρολακτιναιμία οδηγεί σε σημαντικές παθολογικές διεργασίες που σχετίζονται με το αναπαραγωγικό σύστημα και οδηγεί μεταξύ άλλων σε υπογονιμότητα.

Η υπερπρολακτιναιμία μπορεί να δυσκολέψει μια γυναίκα να μείνει έγκυος καθώς τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορούν να διακόψουν τη φυσιολογική παραγωγή των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Αυτό έχει ως συνέπεια  την ακανόνιστη απελευθέρωση των ωαρίων από τις ωοθήκες.

Η παθολογική υπερπρολακτιναιμία εμφανίζεται συνήθως ως διαταραχή της ωορρηξίας και συχνά σχετίζεται με δευτεροπαθή αμηνόρροια ή ολιγομηνόρροια (10-25% των περιπτώσεων) και σε λιγότερες από τις μισές των περιπτώσεων σε  γαλακτόρροια.

Τα επίπεδα προλακτίνης πάνω απο τα όρια φαίνεται να επηρεάζουν και το ανδρικό φύλο προκαλώντας στυτική δυσλειτουργία και απώλεια μαλλιών, ενώ κοινή και για τα δύο φύλα είναι η μειωμένη λίμπιντο και η απώλεια της οστικής πυκνότητας σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Αιτίες

Η αυξημένη εμφάνιση της στο αίμα μπορεί να έχει φυσιολογική, παθολογική ή φαρμακολογική αιτία. Η φυσιολογική υπερπρολακτιναιμία προκαλεί συνήθως ήπια ή μέτρια αύξηση της προλακτίνης, είναι παροδική και ασυμπτωματική. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης η προλακτίνη του ορού αυξάνεται σταδιακά σε περίπου 200-500 ng/ml.

Κατά τη διάρκεια του θηλασμού διεγείρεται η θηλή από το νεογνό, στέλνονται σήματα μέσω της νευρικής οδού στην υπόφυση και αυξάνεται η έκκριση προλακτίνης έως και 300 ng/ml πάνω από την αρχική τιμή.

Η παθολογική υπερπρολακτιναιμία είναι συμπωματική με ανεπιθύμητες μακροπρόθεσμες συνέπειες. Από τα πιο συχνά αίτια αυτής της κατηγορίας είναι οι όγκοι της υπόφυσης, οι οποίοι ευθύνονται για σχεδόν το 50% των περιπτώσεων και πρέπει να διερευνηθούν άμεσα, ιδιαίτερα σε περίπτωση απουσίας ιστορικού υπερπρολακτιναιμίας επαγόμενης από φάρμακα.

Σε κάποιες περιπτώσεις ορισμένα κοινά φάρμακα προκαλούν υπερπρολακτιναιμία συνήθως με επίπεδα προλακτίνης μικρότερα από 100 ng/mL.

Ωστόσο, η υπερπρολακτιναιμία μπορεί επίσης να προκληθεί και από άλλες παθολογικές καταστάσεις όπως αυτές που αναγράφονται στον πίνακα:

Συμπτώματα 

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως κάποιες καταστάσεις υπερπρολακτιναιμίας μπορεί να μην προκαλέσουν συμπτώματα. Ωστόσο, η υπερβολική ποσότητα προλακτίνης στο αίμα μπορεί να προκαλέσει γαλακτόρροια κυρίως σε γυναίκες, να διαταράξει το αναπαραγωγικό σύστημα (υπογοναδισμό) και να μειώσει το ενδιαφέρον για σεξουαλική δραστηριότητα σε γυναίκες και άνδρες.

Τα συμπτώματα της υπερπρολακτιναιμίας μπορεί να οφείλονται σε άμεση επίδραση της περίσσειας προλακτίνης ή στην πίεση που ασκείται στους περιβάλλοντες ιστούς από έναν μεγάλο όγκο (δομική βλάβη).

Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες δεν έχουν τα ίδια συμπτώματα με τις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες παρά μόνο την χαμηλή οστική μάζα και τον αυξημένο κίνδυνo για οστεοπόρωση.

Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να έχουν διακοπή ανάπτυξης, καθυστέρηση εφηβείας και πρωτοπαθή αμηνόρροια.

Συμπτώματα που προκαλούνται από υψηλή προλακτίνη σε γυναίκες

• Διαταραχές εμμήνου ρύσεως: ολιγομηνόρροια, αμηνόρροια, μηνορραγία ή υπογονιμότητα
• Γαλακτόρροια: γαλακτώδης έκκριση των θηλών που δεν σχετίζεται με την φυσιολογική παραγωγή γάλακτος λόγω θηλασμού
• Επώδυνη επαφή λόγω ξηρότητας του κόλπου
• Ακμή και υπερβολική τριχοφυΐα σώματος και προσώπου
• Χαμηλή οστική μάζα

Συμπτώματα που προκαλούνται από υψηλή προλακτίνη σε άνδρες

• Υπογοναδοτροπικός υπογοναδισμός: μειωμένη λίμπιντο, ανικανότητα, στειρότητα, ολιγοσπερμία ή γυναικομαστία
• Στυτική δυσλειτουργία
• Γαλακτόρροια: πιο σπάνια
• Χαμηλή οστική μάζα
• Μειωμένη τρίχα σώματος και προσώπου
• Χαμηλή μυϊκή μάζα

Σημεία και συμπτώματα που προκαλούνται από δομική βλάβη

• Πονοκέφαλος
• Ελάττωμα οπτικού πεδίου
• Μείωση άλλων ορμονών που παράγονται από την υπόφυση

Διατροφική αντιμετώπιση

Το κατά πόσο επηρεάζει η διατροφή τα επίπεδα της προλακτίνης στο αίμα βρίσκεται ακόμα υπό διερεύνηση. Ως εκ τούτου, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι υπάρχουν τρόποι να μειώσουμε τα επίπεδα της προλακτίνης  μέσω της διατροφής.

Ισορροπία σακχάρου αίματος

Φαίνεται ότι τα επίπεδα προλακτίνης επηρεάζονται από την ινσουλινοαντίσταση. Ένας καλός τρόπος για να μειώσουμε φυσικά την προλακτίκη είναι να κρατάμε τα επίπεδα του σακχάρου μέσα σε φυσιολογικές τιμές ακολουθώντας κάποιους βασικούς κανόνες διατροφής:

1. Επιλέγοντας υδατάνθρακες με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.
2. Ακολουθώντας μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες : όσπρια, φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης.
3. Προσθέτοντας στη διατροφή ω-3 λιπαρά οξέα : λιπαρά ψάρια, καρύδια, λιναρόσπορο .
4. Αποφεύγοντας την κατανάλωση προϊόντων με αυξημένη περιεκτικότητα σε ζάχαρη και κορεσμένα λιπαρά.

Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ

Άτομα με τακτική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, πάνω από 5γρ αλκοόλ / kg την ημέρα, ενδέχεται να έχουν αυξημένα επίπεδα προλακτίνης στο αίμα. Το αλκοόλ μπορεί να επιφέρει έντονες αλλαγές στα επίπεδα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, μια ορμόνη που πάει αντιστρόφως ανάλογα με την προλακτίνη.

Όσο μειώνεται η ντοπαμίνη με την κατανάλωση αλκοόλ, τόσο αυξάνεται η προλακτίνη.

Διατροφή χαμηλή σε θερμίδες

Ένα πολύ σύνηθες φαινόμενο στα άτομα που ζουν με παχυσαρκία, είναι τα αυξημένα επίπεδα προλακτίνης στο αίμα. Τα επίπεδα της επηρεάζονται από το στρες που δημιουργείται στο σώμα, πιθανόν λόγω της ανισορροπίας του σακχάρου και των αυξημένων επιπέδων της κορτιζόλης στο αίμα.

Ο διαιτητικός περιορισμός φαίνεται ότι καταστέλλει την σύνθεση και την έκκριση προλακτίνης στο αίμα σε παχύσαρκες γυναίκες με υπερπρολακτιναιμία. Δεν γνωρίζουμε αν ισχύει το ίδιο για άτομα με φυσιολογικό ή υπερβάλλον βάρος.

Καταπολέμηση του στρες με αντιοξειδωτικά τρόφιμα

Ο οργανισμός όταν ανταποκρίνεται στο στρες απελευθερώνει προλακτίνη στο αίμα, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη παθολογικών καταστάσεων που προκαλούνται από το στρες.

Τα θρεπτικά συστατικά που βοηθάνε στην καταπολέμηση του στρες είναι:

• βιταμίνη Α (συκώτι, κρόκος αυγού, σπανάκι, πατάτα, καρότο)
• σίδηρος (συκώτι, μοσχάρι, σουσάμι και θαλασσινά)
• ψευδάργυρος (οστρακοειδή, θαλασσινά, μοσχάρι φασόλια και ξηροί καρποί)
• βιταμίνη D (σαρδέλα, σολομός και εμπλουτισμένα δημητριακά)
• φυλικό οξύ (φασόλια, αβοκάντο, πορτοκάλια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά)
• σελήνιο (brazil nuts, χοιρινό, κοτόπουλο, γαλοπούλα, cottage cheese, αυγά, , μανιτάρια, βρόμη, σπανάκι κ.α)
• βιταμίνη Ε (αμύγδαλα, αβοκάντο, ελιές)

Βιταμίνη Β6

Η βιταμίνη Β-6 εμπλέκεται στη διαδικασία παραγωγής της ντοπαμίνης. Αυξάνοντας τις τροφές που περιέχουν βιταμίνη Β6, αυξάνεται και η ντοπαμινή  στο αίμα και ακολούθως μειώνεται η προλακτίνη.

Τρόφιμα με αυξημένη περιεκτικότητα Β6:

• Λαχανικά: σπανάκι, αβοκάντο, λάχανο, γλυκιές πιπεριές, μπρόκολο, κουνουπίδι, κρεμμύδι, κολοκυθάκια, μπάμιες, μάραθο, πατάτα
• Φρούτα: μπανάνα, καρπούζι, πεπόνι, λεμόνι, μούρα, δαμάσκηνα
• Άλλα: καρύδια, μαγιά μπύρας, σολομός, τόνος, πουλερικά , μοσχαρίσιο συκώτι

Ενδεικτικό ημερήσιο πλάνο διατροφής για άτομα με αυξημένη προλακτίνη

Πρωινό

2 φέτες ψωμί ολικής άλεσης με αβοκάντο, αυγό βραστό και baby σπανάκι

Δεκατιανό

1 μπανάνα και 2 φυστίκια βραζιλίας

Mεσημεριανό

Συκώτι μοσχαρίσιο ψητό ή σολομό ψητό ή κοτόπουλο ψητό με πουρέ πατάτας και βραστό μπρόκολο – κουνουπίδι με λάδι και λεμόνι

Απογευματινό

Γιαούρτι 2% με μέλι, βρόμη, λιναρόσπορο και καρύδια

Βραδινό

Σαλάτα με πράσινα φυλλώδη λαχανικά, φασόλια, πιπεριές, cottage, λάδι και βαλσάμικο.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Λίστα τροφών με τις βασικές βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία 

Ακολούθησε την fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Ιωάννα Στεργίου, Διαιτολόγος Διατροφολόγος, συνεργάτης του Διατροφολογικού κέντρου Bioiatriki+ στους Αμπελόκηπους Αθήνας.

Βίβλιογραφία

• Freeman et al. 2000, Prolactin: structure, function, and regulation of secretion, Physiol Rev
• Samperi et al 2019, Hyperprolactinaemia, J. Clin. Med
• Vilar et al. 2019 Pitfalls in the Diagnostic Evaluation of Hyperprolactinemia, Neuroendocrinology
• Tuzcu et al. 2003, Insulin sensitivity and hyperprolactinemia, J Endocrinol Invest.
• Mennella et al. 2006 Short-term effects of alcohol consumption on the hormonal milieu and mood states in nulliparous women, Alcohol
• Lamberts et al. 1979, The influence of caloric restriction on serum prolactin, Int J Obe
• Raiten et al. 2015, Inflammation and Nutritional Science for Programs/Policies and Interpretation of Research Evidence (INSPIRE), J Nutr.
• Barletta et al. 1984 , Influence of administration of pyridoxine on circadian rhythm of plasma ACTH, cortisol prolactin and somatotropin in normal subjects, Boll Soc Ital Biol Sper