Ασκησιογενές άσθμα: Γιατί έχω δύσπνοια μετά την άσκηση και τι να κάνω;

Δύσπνοια κατά την άσκηση ή για να το αναφέρουμε καλύτερα ασκησιογενές άσθμα ή άσθμα σχετιζόμενο με την άσκηση, είναι μια μορφή άσθματος που παρατηρείται κυρίως σε άσκηση μέτριας, υψηλής έως και μέγιστης έντασης. Μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης του ασκησιογενούς άσθματος παρατηρείται σε άτομα  μεταξύ 12-15 ετών.

Γράφει ο Περικλής Κάβουρας, Γυμναστής. Κομοτηνή

Ασθενείς οι οποίοι πάσχουν και από άσθμα, και συγκεκριμένα ένα 90%, παρουσιάζει και ασκησιογενές άσθμα μετά την άσκηση. Βέβαια, υπάρχει και ποσοστό ατόμων που παρουσιάζει άσθμα μόνο κατά την διάρκεια της άσκησης.

Σε έρευνες έχει παρατηρηθεί ότι σε αθλήματα που πραγματοποιούνται σε  χαμηλές θερμοκρασίες, π.χ. Χόκει επί πάγου κλπ. το ποσοστό εμφάνισης ασκησιογενούς άσθματος φτάνει έως και το 50%. Όμως δεν πρέπει να αποτελεί λόγο αποχής από την άσκηση.

Άσθμα και καρδιοαναπνευστικό σύστημα κατά την άσκηση

Κατά την διάρκεια της άσκησης και συγκεκριμένα υψηλής έντασης, παρατηρείται υπεραερισμός που προκαλεί θέρμανση μεγάλου όγκου αέρα και υγροποίηση του που διέρχεται από τους αεραγωγούς.

Με τη διαδικασία προκαλείται μεγάλο ποσοστό έλλειψης νερού και μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση και αύξηση του οσμωτικού φαινόμενου στους αεραγωγούς (μεταφορά περισσότερων μορίων διαλύτη από τον διαλύτη στο διάλειμμα – μεταφορά από διάλειμμα μικρότερης συγκέντρωσης σε διάλυμα μεγαλύτερης συγκέντρωσης).

Η διαδικασία αυτή προκαλεί την απελευθέρωση ισταμίνης και προσταγλαδινών. Επίσης η ψύξη που προκαλείται από την υψηλή συχνότητα αναπνοών λόγω της άσκησης, επηρεάζει το αγγειακό σύστημα καθώς προκαλείται αγγειοσυστολή, αντιδραστική υπεραιμία, υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών και οίδημα αυξάνοντας και άλλο  την στένωσή του.

Ως υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών θεωρείται η τάση του τραχειοβρογχικού δένδρου να αντιδρά, εμφανίζοντας βρογχόσπασμο, όπως σε περιπτώσεις άσκησης, εισπνοής κρύου αέρα  ή χημικών, όπως η εισπνοή ισταμίνης, μεταχολίνης ή μαννιτόλης.

Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται κατά 20% περισσότερο σε κολυμβητές υψηλού επιπέδου λόγω του ότι στην πισίνα που είναι εφοδιασμένη με χλώριο ο αέρας είναι ξηρός (βάσει ερευνών) προκαλώντας βλάβη στον επιθηλιακό ιστό και φλεγμονή.

Βέβαια, βάσει πάλι ερευνών, η υπεραντιδραστικότητα των αεραγωγών προκαλείται περισσότερο λόγω της συνεχόμενης και υψηλής έντασης άσκησης και λιγότερο λόγω του χλωρίου στην  πισίνα.

Διάγνωση και αίτια του ασκησιογενούς άσθματος

Στους αθλητές αυτούς η πρόωρη διάγνωση του προβλήματος μπορεί να αποτρέψει την μείωση της αγωνιστικής επίδοσης. Η διάγνωση μπορεί να γίνει εξετάζοντας το ιατρικό ιστορικό που αφορά το αναπνευστικό σύστημα του αθλητή έτσι ώστε να υποβληθεί στις ανάλογες εξετάσεις και να αξιολογηθεί η κατάσταση..

Μερικά από τα συμπτώματα είναι :

• Χρόνια ρινίτιδα
• Ρευματολογικές παθήσεις
• Καρδιοπάθειες
• Βρογχικό άσθμα
• Συνεχές φτάρνισμα
• Ερεθισμένα ρινικά ιγμόρια
• Ρινική απόφραξη ή ρινική καταρροή
• Ιγμορίτιδα
• Αναιμία
• Πνευμονική υπέρταση
• Αίσθημα δύσπνοιας ή δύσπνοια
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Μη φυσιολογικός και ανεξέλεκτος βήχας
• Αναπνευστικός συριγμός
• Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
• Διάμεσα πνευμονικά νοσήματα
• Σπιρομετρία μη φυσιολογική

Βέβαια δεν είναι μικρό το ποσοστό ασθενών που είτε φοβούνται να αναφέρουν τα συμπτώματα είτε απλά αδιαφορούν για αυτά,  με αποτέλεσμα την επιδείνωση συμπτωμάτων τους.

Θεραπεία και Αντιμετώπιση

Ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα προπόνησης που βελτιώνει την πνευμονική λειτουργία θα μπορούσε να βοηθήσει του ασθενείς που πάσχουν απο ασκησιογενενές άσθμα. Ειδικές ασκήσεις που εφαρμόζονται για την ενδυνάμωση των αναπνευστικών μυών βελτιώνουν τα συμπτώματα του άσθματος.

Επίσης η δυσλειτουργία των αναπνευστικών μυών έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση υποξαιμίας, υπερκαπνίας, δύσπνοιας και μειωμένης ικανότητας για άσκηση. Αναφορικά οι μύες που σχετίζονται την αναπνοή είναι :

– Οι κυρίως αναπνευστικοί μύες, όπως το διάφραγμα, οι μεσοπλεύριοι μύες  και οι μύες του κοιλιακού τοιχώματος.

– Οι εισπνευστικοί μύες, όπως το διάφραγμα, το μεσοχόνδριο τμήμα των έσω μεσοπλευρίων και οι έξω μεσοπλεύριοι μύες.

– Οι επικουρικοί εισπνευστικοί μύες, όπως ο στερνοκλειδομαστοειδής και οι σκαληνοί μύες.

Η ενδυνάμωση των συγκεκριμένων μυών έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της μυϊκής διατομής του διαφράγματος αφού οφείλεται συνολικά για τα 2/3 του αναπνεόμενου όγκου αέρα, την αλλαγή στην  αναλογία του τύπου μυϊκών ινών και συγκεκριμένα στην αύξηση του ποσοστού των ινών τύπου Ι, ΙΙα και ΙΙβ ίσως στους μεσοπλεύριους μύες με αποτέλεσμα να αυξάνεται η εισπνευστική μυϊκή δύναμη και αντοχή κατά τη φάση εισπνοής και εκπνοής.

Οι μυϊκές ίνες τύπου ΙΙ έχουν μικρότερο αριθμό μιτοχονδρίων, μυοσφαιρίνης και τριχοειδών σε σχέση με τις ίνες τύπου Ι που έχουν μεγαλύτερη ανοχή στην κόπωση. Είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος και παράγουν γρηγορότερα μεγαλύτερα ποσοστά δύναμη. Επίσης μειώνεται ο υπεραερισμός του πνεύμονα και μειώνεται το ποσοστό της δύσπνοιας.

Ακόμη, παρατηρείται αύξηση της αναπνευστικής οικονομίας με μείωση του ρυθμού πρόσληψης οξυγόνου στους πνεύμονες.

Η μειωμένη συγκέντρωση και μεταφορά οξυγόνου σε ολόκληρο το σώμα κατά τη διάρκεια της άσκησης και η ασυνήθιστα βαθιά ή ταχεία αναπνοή λόγω της άσκησης αυξάνει την αντοχή.

Αυτό μπορεί να οφείλεται εν μέρει στη μεταβολική λειτουργία του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος ή στη μείωση της νευροκινητικής οδού του αναπνευστικού μυϊκού συστήματος.

Πρoγράμματα Προπόνησης για την ενδυνάμωση των αναπνευστικών μυών

Το πρόγραμμα αυτό έχει ως στόχο την ενδυνάμωση των αναπνευστικών μυών και την βελτίωση της αντοχής. Οι μορφές άσκησης των εισπνευστικών μυών είναι η εισπνευστική άσκηση αντίστασης, άσκηση με κατώφλι φόρτισης, άσκηση με νορμοκαπνική υπέρπνοια κ.α.

Οι ασκήσεις αυτές αποτελούνται από πολλές επαναλήψεις και μέσα από τις επαναλήψεις βελτιώνεται η δύναμη των αναπνευστικών μυών.

Τα προγράμματα αυτά είναι εξατομικευμένα και σχεδιασμένα ανάλογα με την κατάσταση του ατόμου. Το πρόγραμμα εισπνευστικής άσκησης αντίστασης αποτελείται, βάσει ερευνών,  από  αναπνευστικές ασκήσεις με χρήση αντίστασης  μέσω ειδικών συσκευών καθημερινά. Αποτελείται από 5 σετ των 10 αναπνοών στο 50- 60% της Μέγιστης εισπνευστικής πίεσης με διάλειμμα 1-2 λεπτών μεταξύ των σετ. Η συχνότητα της άσκησης προτείνεται να ανέρχεται στις 3-6 φορές την εβδομάδα, 2 φορές την ημέρα, με διάρκεια 15-30 λεπτά.

Στην άσκηση με κατώφλι φόρτισης ο ασθενής εκτελεί 8 σετ των 1 λεπτών με συγκεκριμένο εξασκητή γραμμικής αντίστασης.

Η Νορμοκαπνική Υπέρπνοια είναι μια ακόμα τεχνική όπου ο ασκούμενος αναπνέει μέγιστα για 15-20 λεπτά μέσα από ένα σύστημα μερικής επανεισπνοής. Η τεχνική αυτή στοχεύει στην βελτίωση της αντοχής των εισπνευστικών μυών, την μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου κ.α.

Επιπροσθέτως άλλες αναπνευστικές τεχνικές για το ασκησιογενές άσθμα είναι :

-Η Ενεργητική εκπνοή (ενεργητική σύσπαση των κοιλιακών μυών, επιμηκύνει το διάφραγμα, αυξάνει την πίεση της ελαστικής επαναφοράς του διαφράγματος και του θωρακικού κλωβού κ.α.)

-Αργή και Βαθιά αναπνοή

-Αναπνοή με μισόκλειστα χείλη (προλαμβάνει την σύμπτωση των αεραγωγών, αύξηση του εκπνεόμενου όγκου αέρα κατά 20%, μείωση δύσπνοιας, μείωση πίεσης CO2, βελτίωση αναπνεόμενου όγκου αέρα, κορεσμό ηρεμία κ.α.)

-Ασκήσεις χαλάρωσης

-Θέσεις σώματος (πρόσθια κλίση του κορμού επιδρά θετικά στο αίσθημα δύσπνοιας λόγω υπερδιάτασης, βελτιώνει την θωρακοκοιλιακή κίνηση κ.α.)

-Εισπνευστική και εκπνευστική άσκηση

-Διαφραγματική αναπνοή

Τέλος η αερόβια άσκηση σε ένταση 50-80% της VO2max (Μέγιστης πρόσληψης Οξυγόνου) για 30-45 λεπτά, 3-5 φορές την εβδομάδα και άσκηση με αντιστάσεις στο 60-80% της 1 μέγιστης επανάληψης (1RM) των 3-5 σετ και 8-10 επαναλήψεων, 2-3 φορές την εβδομάδα φαίνεται από τα πορίσματα των ερευνών να επιδρούν θετικά.

Όλες αυτές οι τεχνικές στοχεύουν στην : Στην βελτίωση τοπικού αερισμού, της ανταλλαγής αερίων στα τριχοειδή αγγεία, μείωση της δυναμικής υπερδιάτασης, βελτίωση λειτουργίας των αναπνευστικών μυών και μείωση της εμφάνισης δύσπνοιας.

Το πρόγραμμα διαφοροποιείται αν χρειαστεί μετά από επανεξέταση από τον ιατρό σε συνεργασία με τους ειδικούς της άσκησης.

Εν κατακλείδι, με την βοήθεια αυτών των μεθόδων δύναται  να μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εμφάνισης του ασκησιογενούς άσθματος και να βοηθηθούν  αρκετά οι αθλητές που πάσχουν από αυτή την νόσο.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ : Φυσιολογικοί καρδιακοί παλμοί ανα ηλικία και κατά την άσκηση

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Περικλής Κάβουρας, Γυμναστής. Κομοτηνή

Βιβλιογραφία

Sandra D. Anderson and E. Daviskas (2000). The mechanism of exercise-induced asthma is . . . J Allergy Clin Immunol.

Anderson  SD.  Is  there  a  unifying  hypothesis  for  exercise-induced  asth-ma? J Allergy Clin Immunol 1984;73:660-5.

Anderson  SD,  Daviskas  E.  The  airway  microvasculature  and  exercise-induced asthma. Thorax 1992;47:748-52.

Anderson SD, Daviskas E. Airway drying and exercise induced asthma In:  McFadden  ER,  editor.  Exercise  induced  asthma—lung  biology  in health and disease. New York: Marcel Dekker; 1999. p 77-113.

McFadden  ER, Gilbert  IA.  Exercise-induced  asthma  as  a  vascular  phe-nomenon. In: McFadden ER, editor. Exercise-induced asthma. New York Marcel Dekker; 1999. p 115-35