Αφυδάτωση: Συμπτώματα, συνέπειες και αντιμετώπιση
Ποια είναι τα σημάδια της αφυδάτωσης στο σώμα μας και πως θα αντιμετωπίσουμε έγκαιρα τις δυσάρεστες συνέπειές της;
Το νερό είναι το κύριο χημικό συστατικό του ανθρώπου, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή, για τις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού, τις χημικές αντιδράσεις του ώστε όλες να γίνονται σωστά.
Το νερό αποτελεί το 60% περίπου του σωματικού βάρους στους ενήλικες άνδρες και περίπου το 50-55% του σωματικού βάρους των ενήλικων γυναικών. Το μεγαλύτερο μέρος των υγρών του σώματος βρίσκεται στα κύτταρα. Αποτελεί κύριο συστατικό σε όλα τα όργανα μας όπως φαίνεται παρακάτω.
Γράφει η Στέλλα Μορφογιάννη, Διαιτολόγος , Λάρισα
- Οι μύες και ο εγκέφαλος αποτελούνται από περίπου 75% νερό,
- το αίμα και τα νεφρά από περίπου 81%,
- το ήπαρ από 71%,
- τα οστά από 22% περίπου και
- ο λιπώδης ιστός από περίπου 20%.
Αφυδάτωση είναι η απώλεια νερού από το σώμα που υπερβαίνει την ποσότητα που καταναλώνεται. Συχνά συνοδεύεται από διαταραχές στην ισορροπία στους ηλεκτρολύτες του σώματος και ειδικά διαταραχές στις συγκεντρώσεις νατρίου και καλίου.
Το σώμα χάνει και πρέπει να αντικαταστήσει περίπου 2 έως 3 λίτρα νερού καθημερινά. Η αναπνοή, η ούρηση, η αφόδευση και η εφίδρωση είναι διεργασίες που προκαλούν απώλειες νερού οι οποίες πρέπει να αντικαθίστανται σε καθημερινή βάση.
Τι προκαλεί αφυδάτωση;
Η ήπια αφυδάτωση είναι συχνή και συνήθως προκαλείται από μικρή κατανάλωση υγρών κατά την διάρκεια της ημέρας. Στα παιδιά, η διάρροια είναι μια κοινή αιτία αφυδάτωσης. Τα υγρά χάνονται συνεχώς μέσω των φυσιολογικών λειτουργιών του σώματος, όπως η εφίδρωση, αναπνοή και ούρηση.
Οι πιο κοινές αιτίες αφυδάτωσης περιλαμβάνουν γαστρεντερική απώλεια νερού που προκαλείται από διάρροια κι έμετο, υπερβολική ούρηση, υπερβολική απώλεια νερού μέσω του δέρματος (εφίδρωση) και πνεύμονες (αναπνοή) λόγω θερμότητας ή / και υγρασίας, σωματικής δραστηριότητας και πυρετού ή εγκαυμάτων.
Διάρροια
Ένας από τους πιο συνηθισμένους λόγους για τους οποίους ένα άτομο χάνει περίσσεια νερού είναι μια λοίμωξη που προκαλεί διάρροια. Μια σημαντική ποσότητα νερού μπορεί να χαθεί με κάθε κίνηση του εντέρου (μέχρι 1 λίτρο ανά ώρα σε ακραίες περιπτώσεις). Περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω αφυδάτωσης από διάρροια.
Έμετος
Η ταχεία απώλεια νερού που συμβαίνει σε σοβαρό και παρατεταμένο έμετο προκαλεί σημαντική αφυδάτωση και είναι δύσκολο να αποκατασταθεί η ενυδάτωση με την κατανάλωση υγρών.
Ο κίνδυνος αφυδάτωσης λόγω εμέτου είναι υψηλότερος σε βρέφη και παιδιά, σε ηλικιωμένους, σε άτομα με διατροφικές διαταραχές (π.χ. βουλιμία) και σε οποιονδήποτε παίρνει φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν έμετο.
Υπερβολική ούρηση
Υπάρχουν ορισμένα φάρμακα που αυξάνουν την ούρηση πέρα από τα φυσιολογικά επίπεδα (π.χ. διουρητικά) και υπάρχουν καταστάσεις που επηρεάζουν τη λειτουργία των νεφρών, οδηγώντας στην απώλεια του νερού του σώματος μέσω των ούρων. Τέτοιες παθολογικές καταστάσεις είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και ο καρκίνος των νεφρών.
Εφίδρωση
Η εφίδρωση είναι ο μηχανισμός που χρησιμοποιείται από το σώμα για να κρατήσει την θερμοκρασία του σώματος σταθερή σε συνθήκες θερμότητας, υγρασίας και σωματικής δραστηριότητας.
Η υγρασία προκαλεί μεγαλύτερη αφυδάτωση απ’ ότι η θερμότητα .Υψηλά ποσοστά εφίδρωσης μπορούν επίσης να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια του αθλητισμού ή άλλης έντονης σωματικής δραστηριότητας σε δροσερές και ξηρές συνθήκες, συμβάλλοντας στον κίνδυνο αφυδάτωσης.
Πυρετός ή εγκαύματα
Αυτές οι συνθήκες, συμπεριλαμβανομένου του ηλιακού εγκαύματος, αυξάνουν τη θερμοκρασία του σώματος, απαιτώντας περισσότερα υγρά για τη σωστή λειτουργία του σώματος.
Σημάδια αφυδάτωσης
Τα σημάδια της αφυδάτωσης άλλοτε είναι αισθητά και άλλοτε υποκρύπτονται σε άλλα σημάδια ή συμπτώματα.
Η χρόνια αφυδάτωση επηρεάζει τον καθένα που είτε δεν προσλαμβάνει αρκετή ποσότητα υγρών είτε ο οργανισμός του δεν μπορεί να απορροφήσει την ποσότητα που δέχεται (ίσως λόγω της αυξημένης διούρησης που αυξάνει τις απώλειες σε απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία και μικροθρεπτικά συστατικά και δυσκολεύει την συγκράτηση υγρών).
Το μεγαλύτερο ποσοστό του νερού, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, βρίσκεται ενδοκυττάρια, δηλαδή μέσα στα κύτταρα. Για να συγκρατήσει το σώμα μας αυτό το νερό μέσα στα κύτταρα, θα πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις:
- Να υπάρχουν επαρκή μεταλλικά στοιχεία και άλατα, βιταμίνες, ένζυμα και λιπαρά οξέα.
- Να μπορεί το κύτταρο να παράγει αρκετή ενέργεια ώστε να ρυθμίζει την
- ενδοκυττάρια ποσότητα νερού.
- Να υπάρχουν αρκετά αμινοξέα και πρωτεΐνες ώστε να είναι το σώμα μας σε θέση να δομήσει τους μηχανισμούς που διατηρούν την επαρκή ενυδάτωση.
Σημεία αφυδάτωσης
1. Δέρμα
Ελέγξτε το δέρμα σας για σημάδια αφυδάτωσης όπως:
- τραχύτητα ή απολέπιση
- έξαψη ή ερυθρότητα
- ραγισμένο δέρμα ή χείλη
- κρύο ή υγρό δέρμα
- σύσφιξη ή συρρίκνωση (λιγότερο παχουλό δέρμα)
2. Αναπνοή
Το στόμα και η γλώσσα σας είναι ξηρά ή κολλώδη σε περίοδο αφυδάτωσης. Εντοπίζεται άσχημη αναπνοή και λιγότερο σάλιο συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη βακτηρίων.
3. Ούρα
Σκούρα κίτρινα έως κεχριμπαρένια ούρα σημαίνει ότι υπάρχει ήπια έως σοβαρή αφυδάτωση.
4. Δυσκοιλιότητα
Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τη δυσκοιλιότητα.
5. Δίψα και πείνα
Η δίψα είναι σημάδι ότι το σώμα σου χρειάζεται περισσότερο νερό. Μπορεί επίσης να αισθανθείτε πιο πεινασμένοι όταν είστε αφυδατωμένοι.
6. Αρτηριακή πίεση
Περίπου το 60% του αίματός σου είναι υγρό. Η απώλεια νερού μπορεί να μειώσει τον όγκο του αίματός σας και σαν συνέπεια να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση.
7. Κούραση
Η αφυδάτωση αυξάνει το αίσθημα της κόπωσης ακόμα και σε περίοδο ξεκούρασης προκαλώντας λήθαργο και υπόταση.
8. Πονοκέφαλος
Μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και σε ελαφρά αφυδάτωση.
9. Ναυτία
Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει ναυτία και ζάλη.
10. Λιποθυμία
Η σοβαρή αφυδάτωση μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία.
11. Καρδιακές επιδράσεις
Ένας γρήγορος καρδιακός παλμός και γρήγορη αναπνοή μπορεί να είναι ένα σημάδι σοβαρής αφυδάτωσης.
12. Λειτουργία εγκεφάλου
Ο εγκέφαλός σου είναι πάνω από 70% νερό. Η αφυδάτωση επιβραδύνει ορισμένους τύπους εγκεφαλικής λειτουργίας επηρεάζοντας την εγρήγορση, τη συγκέντρωση και τη μνήμη.
13. Πόνος
Στην αφυδάτωση ο εγκέφαλος είναι πιο ευαίσθητο στον πόνο.
14. Διάθεση
Η αφυδάτωση κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ανήσυχοι, εκνευρισμένοι ή καταθλιπτικοί με χαμηλή διάθεση. Οι αλλαγές διάθεσης, όπως η σύγχυση ή η ευερεθιστότητα, είναι σημάδια σοβαρής αφυδάτωσης.
Η αφυδάτωση συνδέεται με μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία και την ευεξία, αλλά η ήπια αφυδάτωση δεν φαίνεται να είναι επιβλαβής. O μακροχρόνιος ήπιος περιορισμός των υγρών ήπια αφυδάτωση, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου.
Η σοβαρή αφυδάτωση είναι σαφώς επιζήμια για την υγεία και σχετίζεται με την καρδιαγγειακή δυσλειτουργία, τη νεφρική δυσλειτουργία, την αδυναμία και την κόπωση, καθώς και με διάφορα διάχυτα συμπτώματα, όπως κεφαλαλγία, ναυτία, γενική δυσφορία και άλλες συνέπειες.
Συνέπειες αφυδάτωσης
Η απώλεια νερού του σώματος που ισοδυναμεί με περίπου 1% του σωματικού βάρους αντισταθμίζεται κανονικά εντός 24 ωρών. Η δίψα διεγείρει την κατανάλωση νερού, ώστε η πρόσληψη υγρών να αυξηθεί.
Η ήπια αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως δίψα, κεφαλαλγία, αδυναμία, ζάλη και κόπωση και γενικά κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται κουρασμένοι και ληθαργικοί. Τα συμπτώματα της μέτριας αφυδάτωσης μπορεί να περιλαμβάνουν ξηροστομία, λίγα ή καθόλου ούρα, υποτονικότητα, γρήγορο καρδιακό παλμό και έλλειψη ελαστικότητας του δέρματος.
Η σοβαρή αφυδάτωση είναι μια απειλητική για τη ζωή ιατρική έκτακτη ανάγκη και χαρακτηρίζεται από ακραία δίψα, χωρίς ούρα, ταχεία αναπνοή, αλλοιωμένη ψυχική κατάσταση και κρύο, υγρό δέρμα.
Συμπερασματικά, η συνολική ποσότητα νερού στον ανθρώπινο οργανισμό,προσεγγιστικά φτάνει το 60% της σωματικής μάζας και συνήθως κυμαίνεται σε ποσοστό +3%, -3%. Η διατήρηση της κανονικής συνολικής ποσότητας νερού του σώματος είναι σημαντική, καθώς η έλλειψη σε ποσοστό μεγαλύτερο από 2% της σωματικής μάζας, μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την αναπνοή και τις γνωστικές μας λειτουργίες.
Το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας του κάθε εργαζόμενου, ο ρουχισμός του και οι καιρικές συνθήκες είναι σημαντικοί παράγοντες για τον προσδιορισμό των αναγκών για νερό.
Τρόποι ελέγχου της κατάστασης της ενυδάτωσης μπορεί να είναι το χρώμα των ούρων, το σωματικό βάρος σε σύγκριση με την πρόσληψη υγρών, σε συνδυασμό με την υποκειμενική αίσθηση της δίψας του καθενός.
Οι απαιτήσεις για νερό ποικίλλουν σημαντικά για κάθε άτομο, αλλά συνιστώνται τουλάχιστον 2 λίτρα υγρών ημερησίως. Η σωστή ενυδάτωση, αντιθέτως μπορεί να βοηθήσει ενεργά σε περιόδους έντονου στρες και άγχους να επιταχύνουν την απόδοσή τους και τα αποτελέσματα της εργασίας τους, τη συγκέντρωση, τις αριθμητικές ικανότητες και τη βραχυπρόθεσμη μνήμη εν ώρα εργασίας.
Αντιμετώπιση της αφυδάτωσης
Η καλή ενυδάτωση είναι απαραίτητη για την υγεία. Κάθε κύτταρο του ανθρώπινου οργανισμού χρειάζεται το νερό αλλά και κάθε βασική φυσιολογική λειτουργία όπως η ρύθμιση της πίεσης του αίματος, η θερμοκρασία, η πέψη για να γίνει σωστά απαιτεί νερό.
Ανάλογα με την ηλικία, τη σωματική και φυσική κατάσταση, υπάρχει μεταβλητότητα στην πρόσληψη νερού και οφείλεται κατά κύριο λόγο στη σύνθεση του λίπους του σώματος του κάθε ατόμου.
Οι απώλειες του ιδρώτα, και τελικά οι ανάγκες σε νερό, μπορεί να ποικίλουν ευρέως και να εξαρτώνται από την ποσότητα, τη συχνότητα και την ένταση της σωματικής δραστηριότητας καθώς και από τις συνθήκες του περιβάλλοντος (π.χ. θερμοκρασία).
Τα οφέλη της σωστής ενυδάτωσης είναι πολλά για τη συνολική υγεία του ατόμου καθώς, κάθε κύτταρο του σώματός μας έχει ανάγκη τα υγρά. Η ενυδάτωση είναι παράγοντας-κλειδί στις πιο βασικές λειτουργίες του σώματος όπως του εγκεφάλου, της καρδιάς, των νεφρών, των μυών, του δέρματος, αφού ρυθμίζει τις βασικές λειτουργίες όπως την αρτηριακή πίεση, τη θερμοκρασία του σώματος, την πέψη.
Πρόληψη
Για αποφυγή αφυδάτωσης καταναλώνουμε πολλά υγρά και τρώμε τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, όπως φρούτα και λαχανικά. Αφήνοντας τη δίψα να είναι οδηγός είναι μια επαρκής καθημερινή κατευθυντήρια γραμμή για τους περισσότερους υγιείς ανθρώπους.
Οι άνθρωποι μπορεί να χρειαστεί να λάβουν περισσότερα υγρά εάν αντιμετωπίζουν καταστάσεις όπως:
- Έμετος ή διάρροια. Δίνουμε επιπλέον νερό ή πόσιμο διάλυμα ενυδάτωσης στα πρώτα σημάδια ασθένειας. Δεν περιμένουμε να συμβεί αφυδάτωση.
- Επίπονη άσκηση. Η ενυδάτωση ξεκινά από την αρχή της άσκησης. κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας αναπληρώνουμε τα υγρά σε τακτά χρονικά διαστήματα και συνεχίζουμε το πόσιμο νερό ή άλλα υγρά μετά την ολοκλήρωση.
- Ζεστός ή κρύος καιρός. Κατανάλωση νερού σε ζεστό ή υγρό καιρό για να μειωθεί η θερμοκρασία του σώματός και να αντικατασταθεί αυτό που χάνεται μέσω της εφίδρωσης. Επιπλέον χρήση νερού απαιτείται σε κρύο καιρό για να καταπολεμηθεί η απώλεια υγρασίας από ξηρό αέρα, ιδιαίτερα σε υψηλότερα υψόμετρα.
- Η αρρώστια. Οι ηλικιωμένοι ενήλικες συνήθως αφυδατώνονται κατά τη διάρκεια μικρών ασθενειών – όπως γρίπη, βρογχίτιδα ή λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ : Πόσα λίτρα νερό να πίνω την ημέρα;
Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram
Στέλλα Μορφογιάννη, Διαιτολόγος , Λάρισα
Αναφορές
Taylor, K., & Jones, E. B. (2020). Adult Dehydration. In StatPearls. StatPearls Publishing.
Jéquier, E., & Constant, F. (2010). Water as an essential nutrient: the physiological basis of hydration. European journal of clinical nutrition, 64(2), 115–123. https://doi.org/10.1038/ejcn.2009.111
Parry, D., Oeppen, R. S., Gass, H., & Brennan, P. A. (2017). Impact of hydration and nutrition on personal performance in the clinical workplace. The British journal of oral & maxillofacial surgery, 55(10), 995–998. https://doi.org/10.1016/j.bjoms.2017.10.017
https://www.europeanhydrationinstitute.org/hydration
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dehydration/symptoms-causes/syc-20354086
