Τι θα σας δείξει το τεστ κοπώσεως και τι πρέπει να ξέρετε

Το test κοπώσεως (ή δοκιμασία κοπώσεως) αποτελεί μία από τις δημοφιλέστερες εξετάσεις, όχι μόνο στην ειδικότητα της καρδιολογίας, αλλά γενικά στον ιατρικό τομέα. Πρόκειται για μία εξέταση η οποία διατηρεί την κλινική χρησιμότητα και τη διαγνωστική της αξία, παρά την τεχνολογική πρόοδο και εμφάνιση νεότερων εξετάσεων.

Γράφει ο Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος, Νέα Σμύρνη

Επίσης, το τεστ κοπώσεως πλέον, μπορεί να πραγματοποιηθεί ως τμήμα άλλων εξετάσεων, όπως για παράδειγμα το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου ή η δυναμική υπερηχοκαρδιογραφία (stress echo).

Ως μία ιδιαίτερα γνωστή ιατρική εξέταση, συνοδεύεται από αρκετές απορίες και μύθους, όπως τη διάρκεια του test κοπώσεως, το πώς γίνεται και “αν το έβγαλα το test;”. Πάμε να δούμε τα βασικά στοιχεία και να απαντήσουμε σε ορισμένα από αυτά τα ερωτήματα.

Τι μας δείχνει το τεστ κοπώσεως;

Πριν αναφερθούμε στις πληροφορίες που λαμβάνουμε από τη δοκιμασία κοπώσεως, είναι χρήσιμο να ασχοληθούμε με το πόσο αξιόπιστη είναι η εξέταση. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μία θεωρία (θεώρημα του Bayes) η πιθανότητα να πάσχει ένα άτομο μετά τη δοκιμασία είναι αποτέλεσμα της πιθανότητας πριν τη δοκιμασία και της πιθανότητας το αποτέλεσμα να είναι πραγματικό.

Έτσι, ένα θετικό test κοπώσεως σε ένα άτομο με παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου είναι αληθώς θετικό. Αντιθέτως, σε ασυμπτωματικά νέα άτομα χωρίς παράγοντες κινδύνου, ένα θετικό test κοπώσεως είναι πιθανότατα ψευδώς θετικό.

Ως εκ τούτου, το test κοπώσεως συνιστάται σε άτομα ενδιαμέσου καρδιαγγειακού κινδύνου, ως η αρχική μελέτη για τη διάγνωση στεφανιαίας νόσου (ως στεφανιαία νόσος καλείται η νόσος των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς, που οδηγεί σε έμφραγμα μυοκαρδίου).

Ως ενδιαμέσου καρδιαγγειακού κινδύνου χαρακτηρίζονται άτομα με συμπτώματα όπως το έντονο θωρακικό άλγος, η στηθάγχη ή η παρουσία παραγόντων κινδύνου όπως είναι η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, το οικογενειακό ιστορικό στεφανιαίας νόσου. Σε εξεταζόμενους με τα παραπάνω στοιχεία έχει μεγαλύτερη διαγνωστική αξία η εξέταση, όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως.

Πέρα από τη διάγνωση παρουσίας στεφανιαίας νόσου, το test κοπώσεως μας δίνει πληροφορίες για την εκτίμηση της λειτουργικής  βαρύτητας της στεφανιαίας νόσου, την πρόβλεψη καρδιαγγειακών συμβάντων και ολικής θνησιμότητας, την εκτίμηση φυσικής κατάστασης και ανοχής στην κόπωση, την εκτίμηση συμπτωμάτων σχετιζόμενων με την κόπωση, την αξιολόγηση αρρυθμιών και την παρακολούθηση ανταπόκρισης σε φαρμακευτικές παρεμβάσεις.

Είναι πολύ σημαντική εξέταση σε ορισμένες περιπτώσεις φαινομενικά ασυμπτωματικών ατόμων που, υποσυνείδητα, έχουν μειώσει την απόσταση βάδισης, καθώς εμφανίζονται συμπτώματα όπως είναι η εύκολη κόπωση. Με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποκαλυφθούν και να αξιολογηθούν τέτοιες περιπτώσεις.

Πώς γίνεται; Πρέπει να γίνει κάποια προετοιμασία;

Υπάρχουν διάφορες μορφές test κοπώσεως, με την πιο διαδεδομένη να είναι η άσκηση σε κυλιόμενο τάπητα, ενώ ακολουθεί το εργομετρικό ποδήλατο. Η δυναμική άσκηση των άνω άκρων (σε άτομα με προβλήματα των κάτω άκρων) ή η στατική άσκηση (δυναμόμετρο) είναι λιγότερο συνήθεις μέθοδοι. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η προετοιμασία του εξεταζόμενου είναι η ίδια.

Οι εξεταζόμενοι πρέπει να απέχουν από το φαγητό, το αλκοόλ, την καφεϊνη και το κάπνισμα τουλάχιστον 3 ώρες πριν τη δοκιμασία. Η αποχή, ειδικά από το φαγητό, απαιτείται όχι μόνο γιατί επηρεάζει την ικανότητα άσκησης, αλλά και επειδή είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ψευδή ευρήματα (να υπάρχει εικόνα θετικής δοκιμασίας, ενώ ο εξεταζόμενος δεν παρουσιάζει πρόβλημα υγείας).

Επίσης, πρέπει να φορούν χαλαρά ρούχα που να τους επιτρέπουν ελευθερία κινήσεων, συμπεριλαμβανομένων των υποδημάτων για βάδιση ή τρέξιμο. Σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή, ενημερώνονται από τον ιατρό τους για την διακοπή φαρμάκων που τυχόν να επηρεάζουν τα ευρήματα της εξέτασης και ειδικά τη διακοπή των β – αποκλειστών (κατηγορία φαρμάκων που, μεταξύ άλλων, μειώνουν τους παλμούς της καρδιάς).

Αν η εξέταση γίνεται για λειτουργική εκτίμηση, η φαρμακευτική αγωγή συνεχίζεται σύμφωνα με το σύνηθες πρόγραμμα, έτσι ώστε να εκτιμηθεί η απάντηση στην άσκηση σε συνθήκες παρόμοιες με την καθημερινή δραστηριότητα. Ακόμα, την ημέρα της εξέτασης πρέπει να υπάρχει μία λίστα των λαμβανόμενων φαρμάκων.

Την ημέρα της εξέτασης, ο εξεταζόμενος ενημερώνεται για τη φύση και τον τρόπο διενέργειας του test κοπώσεως. Το test κοπώσεως πραγματοποιείται από καρδιολόγο, ο οποίος λαμβάνει ένα σύντομο ιστορικό πριν την εξέταση, αξιολογώντας παράλληλα και την ικανότητα άσκησης (π.χ. ένα άτομο με σοβαρό ορθοπεδικό πρόβλημα πιθανόν να μην μπορεί να ασκηθεί επαρκώς).

Μαζί με την κλινική εξέταση, τη λήψη της αρτηριακής πίεσης και το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), πρέπει να γίνουν πριν το test κόπωσης, καθώς μπορεί να αποκαλυφθούν νοσήματα τα οποία ο εξεταζόμενος δεν γνώριζε και στα οποία η δοκιμασία αντενδείκνυται (π.χ. φύσημα ενδεικτικό στένωσης αορτικής βαλβίδας, υψηλή αρτηριακή πίεση) ή καταστάσεις όπου η ερμηνεία του ΗΚΓ του test κοπώσεως παρεμποδίζεται (π.χ. αποκλεισμός ή block αριστερού σκέλους στο ΗΚΓ).

Ακολουθεί η σύνδεση του εξεταζόμενου στο μηχάνημα της κόπωσης. Προηγείται ευπρεπισμός της περιοχής σε περίπτωση παρουσίας τριχών, καθώς και ελαφρύ τρίψιμο της περιοχής προς αποφυγή διαταραχών στο ΗΚΓ του test κοπώσεως που εμποδίζουν την ερμηνεία του.

Έπειτα τοποθετούνται τα αυτοκόλλητα με τα οποία καταγράφεται το ηλεκτροκαρδιογράφημα του εξεταζόμενου (στην περιοχή του θώρακα) και τοποθετείται περιχειρίδα πιεσομέτρου, καθώς ΗΚΓ και αρτηριακή πίεση παρακολουθούνται κατά τη διάρκεια του test κοπώσεως.

Ακολούθως, ο εξεταζόμενος ανεβαίνει στον κυλιόμενο τάπητα ή το εργομετρικό ποδήλατο και ξεκινά το test κοπώσεως. Ανάλογα με το πρωτόκολλο που εφαρμόζεται, κάθε 2 – 3 λεπτά αλλάζουν αυτόματα τα στάδια (με αύξηση της ταχύτητας και του επιπέδου έργου που παράγεται).

Ο καρδιολόγος που είναι παρών κατά την εξέταση αξιολογεί συνεχώς το ηλεκτροκαρδιογράφημα, την πίεση και την ικανότητα άσκησης του ατόμου.

Πόσο διαρκεί;

Η διάρκεια του test κοπώσεως δεν είναι η ίδια για όλα τα άτομα, καθώς εξαρτάται από τη φυσική κατάσταση, αλλά και την επίτευξη της μέγιστης προβλεπόμενης καρδιακής συχνότητας (μέγιστοι καρδιακοί παλμοί) για τα δεδομένα της ηλικίας.

Η μέγιστη προβλεπόμενη καρδιακή συχνότητα προκύπτει από τον μαθηματικό τύπο 220 – ηλικία εξεταζόμενου (σε έτη). Έτσι, είναι εμφανές πως η μέγιστη προβλεπόμενη καρδιακή συχνότητα σε ένα άτομο 55 ετών (165 παλμοί) διαφέρει από εκείνη σε ένα άτομο 70 ετών (150 παλμοί), όπως επίσης είναι διαφορετική η φυσική κατάσταση κάθε ατόμου (ένα γυμνασμένο άτομο καθυστερεί να φτάσει το όριο που αναφέραμε, ενώ κάποιος που δεν ασκείται συστηματικά, θα φτάσει γρηγορότερα στο επιθυμητό όριο).

Ωστόσο, συχνά η δοκιμασία διακόπτεται πριν την ολοκλήρωσή της, όπως λόγω έντονου μυικού κάματου ή πόνου στο στήθος ή αρρυθμιών. Σε περιπτώσεις διακοπής του test κοπώσεως λόγω κόπωσης, η δοκιμασία έχει διαγνωστική αξία εφόσον έχει επιτευχθεί τουλάχιστον το 85% της μεγίστης προβλεπόμενης καρδιακής συχνότητας.

Υπάρχουν καταστάσεις όπου είναι αναγκαία η διακοπή του test κοπώσεως, ανεξάρτητα από το επίπεδο παλμών που έχει επιτευχθεί και περιλαμβάνουν την απότομη και σημαντική άνοδο της αρτηριακής πίεσης ή την πτώση αυτής, τη δύσπνοια, την εμφάνιση σημαντικών αρρυθμιών ή ευρημάτων στο ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Μπορεί να γίνει στο σπίτι;

Λαμβάνοντας υπόψιν όσα αναφέρθηκαν προηγουμένως, είναι εμφανές πως το test κοπώσεως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στο σπίτι, αλλά διενεργείται σε ειδικούς χώρους (ειδικό τμήμα νοσοκομείου, σε διαγνωστικό κέντρο ή και σε ιδιωτικό ιατρείο), με εξειδικευμένο προσωπικό και τον απαραίτητο εξοπλισμό (ειδικά φαρμακευτικά σκευάσματα και παρουσία απινιδωτή) για την αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών.

Να αναφέρουμε πως οι επιπλοκές του test κοπώσεως είναι σπάνιες, αλλά συμβαίνουν. Ειδικά σε άτομα υγιή σπάνια εμφανίζονται καρδιολογικές επιπλοκές (αρρυθμίες, βραδυαρρυθμίες, υπέρταση, καρδιακή ανακοπή).

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ένα test κοπώσεως το οποίο είναι αρνητικό για ισχαιμία μυοκαρδίου δεν μας εξασφαλίζει για το υπόλοιπο της ζωής μας, ούτε μηδενίζει τον κίνδυνο να μας παρουσιαστεί κάποιο καρδιολογικό επεισόδιο.

Όπως σε άλλους τομείς, έτσι και στην υγεία μας απαιτείται συνεχής προσπάθεια και αγώνας, σύμφωνα και με τις οδηγίες του ιατρού σας για άσκηση, σωστή διατροφή και λήψη φαρμακευτικής αγωγής (αν απαιτείται).

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Παπαδογιάννης Αθανάσιος, Ιατρός – Καρδιολόγος, Νέα Σμύρνη

Πηγές:

1. Εγχειρίδιο καρδιάς και αγγείων (Griffin B P, Topol E J)

2. Καρδιολογία (Τούσουλης Δ)
3. Practical Cardiovascular Medicine (Hanna E B)
4. https://cardiologynews.gr/2022/02/26/test-koposeos-giatre-mou-to-evgala/