Στον κόσμο της επιστήμης της άσκησης και του αθλητισμού υπήρχε και θα υπάρχει πάντα η επιδίωξη να ανακαλύψουμε καινοτόμες μεθόδους προπόνησης. Μια τέτοια μέθοδος που έχει συγκεντρώσει μεγάλη προσοχή το τελευταίο διάστημα, είναι η προπόνηση ηλεκτρο-μυο-διέγερσης ή όπως οι περισσότεροι πλέον την γνωρίζουν, EMS (Εlectro-Μyo-Stimulation) training.

Το EMS παρέχοντας ηλεκτρικά ερεθίσματα στους μύες, στοχεύει να ενισχύσει τη δύναμη, να προάγει την απώλεια λίπους και να βελτιώσει τη συνολική φυσική απόδοση και μάλιστα με πολύ μικρή επένδυση χρόνου.

Γράφει ο Σπύρος Βαρότσης, Γυμναστής, Αγιος Δημήτριος, Αθήνα

Σε αυτό το άρθρο, θα παρουσιάσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για την προπόνηση EMS, βασιζόμενοι αυστηρά στην επιστημονική έρευνα και τις γνώσεις των ειδικών πάνω στο θέμα.

Με αυτόν τον τρόπο, θα προσπαθήσουμε να ενδυναμώσουμε τις γνώσεις του αναγνώστη ώστε να μπορεί να λάβει τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την ενσωμάτωση της προπόνησης EMS στο πρόγραμμα της προπόνησής του.

Θα παρουσιάσουμε τα ευρήματα των έως τώρα ερευνών για την αποτελεσματικότητα και τις δυνατότητες της προπόνησης EMS και θα επιδιώξουμε να παρέχουμε μια ολοκληρωμένη κατανόηση της μεθόδου, αναλύοντας τον αντίκτυπό της σε διάφορες πτυχές των σωματικών ικανοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της δύναμης, της απώλειας λίπους και άλλων παραγόντων.

Επίσης θα εξετάσουμε τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα, στοχεύοντας να δώσουμε μια ισορροπημένη εικόνα των πιθανών οφελών καθώς και των περιορισμών της μεθόδου.

Ολοκληρώνοντας, θα συγκρίνουμε την προπόνηση EMS με την παραδοσιακή προπόνηση δύναμης, για να αξιολογήσουμε ποια προσέγγιση μπορεί να αποφέρει ανώτερα αποτελέσματα για διαφορετικά άτομα και στόχους και θα δουμε αντενδείξεις και παρενέργειες, παρέχοντας παράλληλα συστάσεις ασφαλούς συχνότητας προπόνησης.

Τι είναι προπόνηση ηλεκτρομυοδιέγερσης και πως ξεκίνησε το EMS

Το EMS είναι η διαδερμική μετάδοση ηλεκτρικών ερεθισμάτων στους μύες, μέσω ενός εξωτερικού συστήματος με στόχο την πρόκληση μυϊκών συσπάσεων. Αρχικά αναπτύχθηκε ως μια μορφή αποκατάστασης για να βοηθήσει ανθρώπους να αναρρώσουν από τραυματισμό.

Στην πορεία χρησιμοποιήθηκε στον χώρο του αθλητισμού και του fitness για την βελτίωση των σωματικών ικανοτήτων όπως πχ η δύναμη, η αντοχή αλλά και για βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης (1-3). Επίσης χρησιμοποιείται στην αισθητική ιατρική ως μια μη χειρουργική διαδικασία λίφτινγκ προσώπου(4).

Ιστορία της ηλεκτρομυοδιέγερσης

Ήδη από το 420 π.Χ., ο Ιπποκράτης παρατήρησε τις ιδιότητες ηλεκτρικών ψαριών όπως το ηλεκτροφόρο σαλάχι “τορπίλη’” ή “ματομουδιάστρα’’ και τις εφάρμοσε για τη θεραπεία ασθενειών.

Στην πιο σύγχρονη ιστορία ο πρώτος που περιέγραψε τη συστολή των μυών μέσω της διέλευσης ηλεκτρικού ρεύματος σε νεύρα, ήταν ο Luigi Galvani, ιταλός γιατρός, φυσικός, βιολόγος και φιλόσοφος, όταν το 1780 μ.Χ. ανακάλυψε ότι οι μύες των ποδιών ενός νεκρού βατράχου μπορούσαν να συσπαστούν  όταν δεχτούν ένα ηλεκτρικό ερέθισμα.

Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε “γαλβανισμός” και ήταν η αφορμή για την δημιουργία της πρώτης μπαταρίας από τον Alessandro Volta το 1800 μ.Χ. (55).

Αργότερα στις δεκαετίες ’60, ’70 οι σοβιετικοί επιστήμονες εφάρμοσαν το EMS σε αστροναύτες για την καταπολέμηση της μυϊκής ατροφίας, σε αθλητές για βελτίωση της απόδοσης και σε ασθενείς με μυοσκελετικά προβλήματα (5).

Σήμερα η ηλεκτρομυοδιέγερση χρησιμοποιείται ως θεραπευτική λύση σε πολλές μυοσκελετικές και νευρολογικές παθήσεις και εφαρμόζεται κατά κόρον στον χώρο του fitness ως μια εναλλακτική ή συμπληρωματική λύση στην προπόνηση δύναμης, υπερτροφίας και αντοχής υγιών ατόμων καθώς και για την βελτίωση της εικόνας σώματος.

Πως εφαρμόζεται η ηλεκτρομυοδιέγερση

Η εφαρμογή της μεθόδου EMS περιλαμβάνει μια συσκευή η οποία μεταδίδει ηλεκτρικούς παλμούς σε ηλεκτρόδια που έχουν άμεση επαφή με το δέρμα και έχει 2 κύριους τρόπους εφαρμογής.

1. Τοπική εφαρμογή σε συγκεκριμένους μύες πχ στον τετρακέφαλο για πρόληψη ατροφίας και ενδυνάμωση μετά από επέμβαση πρόσθιου χιαστού συνδέσμου (6) ή στους μύες του πυελικού εδάφους για την θεραπεία της ακράτειας και σεξουαλικής δυσλειτουργίας σε γυναίκες (7,8,9) και της πρόωρης εκσπερμάτισης σε άντρες (10,11,12) ή στους κοιλιακούς για αύξηση της δύναμης και της αντοχής των συγκεκριμένων μυών αλλά και για την σταθεροποίηση της σφυοπυελικής περιοχής (13).

2. Εφαρμογή σχεδόν σε όλο το σώμα φορώντας ειδική στολή. Η τεχνική ορολογία αυτής της μεθόδου είναι WB-EMS (Whole Βody Εlectrostimulation) ή global-body electrical myostimulation (48) και είναι αυτή με την οποία θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο μια και η συγκεκριμένη είναι η πιο διαδεδομένη αυτή την στιγμή στον χώρο του fitness. Υπολογίζεται πως μόνο στην Ευρώπη, υπάρχουν περίπου 7.000 studios που εφαρμόζουν την μέθοδο (58). Είναι μια εξέλιξη του παραδοσιακού EMS που εφαρμοζόταν κυρίως τοπικά και η διαφορά του είναι ότι μπορεί να ενεργοποιήσει πολλές μυϊκές ομάδες ταυτόχρονα.

Τι περιλαμβάνει μια στολή ηλεκτρομυοδιέγερσης;

Η στολή του EMS περιλαμβάνει ένα γιλέκο, περιχειρίδες που τυλίγονται γύρω από τους βραχίονες, περιμηρίδες που τυλίγονται γύρω από τους μηρούς και μια ζώνη που τυλίγεται γύρω από τους γλουτούς.

Είναι συνδεδεμένη με μηχάνημα που δίνει το ρεύμα μέσω καλωδίων σε όλα τα μέρη που περιγράφηκαν προηγουμένως. Είναι κατασκευασμένη από αντιμικροβιακά υλικά και συνήθως ψεκάζεται με νερό για να έχει καλύτερη αγωγιμότητα το ρεύμα.

Σε νεότερα μοντέλα, η επίπονη διαδικασία του ψεκασμού νερού ή της χρήσης βρεγμένων ρούχων, έχει αντικατασταθεί με την εισαγωγή ενός αγώγιμου μαξιλαριού σιλικόνης στην στολή. Επιπλέον, τα καλώδια που συνδέουν τα ηλεκτρόδια με τη συσκευή WB-EMS έχουν αντικατασταθεί με ασύρματους αισθητήρες μέσω τεχνολογίας Bluetooth για να επιτρέψουν ένα μεγαλύτερο εύρος δραστηριότητας που μπορεί να ρυθμιστεί μέχρι απόσταση 40 μέτρων (26,47).

Το πρωτόκολλο έντασης που χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στο EMS training, είναι η εφαρμογή σύντομων παλμών ρεύματος 4 ως 6 δευτερόλεπτα που διακόπτονται από σύντομες φάσεις ανάπαυσης 4 δευτερολέπτων, σε συχνότητα 80–85 Hz.

Η μέθοδος WB-EMS συνδυάζει την εφαρμογή ρεύματος μέσω της στολής με την ταυτόχρονη εκτέλεση ασκήσεων ενδυνάμωσης που είναι είτε στατικές χωρίς κίνηση είτε δυναμικές με κίνηση (4,26,27).

Η στολή ηλεκτρομυοδιέγερσης επιτρέπει την ταυτόχρονη διέγερση των μηρών, των βραχιόνων, της κοιλιάς, του στήθους, της κάτω πλάτης, του άνω μέρους της πλάτης και των μυών του ισχίου πχ γλουτών, με συνολική περιοχή διέγερσης περίπου 2600-2.800 cm2 (14-25). Ωστόσο μπορεί να εφαρμοστεί και διαφορετική ένταση σε καθέναν από τους μύες που αναφέρθηκαν.

Σε αρκετές περιπτώσεις στον χώρο του fitness, ηλεκτρομυοδιέγερση εφαρμόζεται και σε αερόβιες ασκήσεις. Η διάρκεια μιας προπονητικής συνεδρίας WB-EMS είναι 15-20 λεπτά και ένα διάστημα ≥ 4 ημερών πρέπει να υπάρχει μεταξύ των προπονήσεων (28).

Το WB-EMS χρησιμοποιείται σε αθλητές ως συμπληρωματική άσκηση, σε υγιή άτομα στο fitness ως εναλλακτική ή συμπληρωματική μορφή άσκησης για τη βελτίωση φυσικών ικανοτήτων όπως δύναμη, αντοχή, για βελτίωση μυϊκής μάζας, βελτίωση της υγείας και της εμφάνισης, καθώς και σε ασθενείς που δεν μπορούν να αποδώσουν σε συμβατικές μορφές εθελοντικής άσκησης λόγω σωματικής ή ψυχικής ασθένειας (14-28).

Το WB-EMS έχει κερδίσει μεγάλη δημοτικότητα στον χώρο του fitness λόγω της εξοικονόμησης χρόνου και της φιλικότητας προς τις αρθρώσεις και προτείνεται ως μια καλή επιλογή για άτομα που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να εκτελέσουν συμβατική προπόνηση ενδυνάμωσης (29,30).

Επίσης είναι πλέον εύκολα προσβάσιμο στον γενικό πληθυσμό καθώς προσφέρεται όλο και περισσότερο από γυμναστήρια, studios γυμναστικής και κέντρα ευεξίας. Σε πολλές χώρες οι συσκευές WB-EMS είναι διαθέσιμες για αγορά σε καταστήματα γυμναστικής και αθλητικών ειδών αλλά και στο διαδίκτυο.

Πότε ξεκίνησε η επιστημονική έρευνα

Όσον αφορά την επιστημονική έρευνα, η πρώτη αναφορά στο WB-EMS χρονολογείται το 2002 (56), αλλά το πρώτο άρθρο που δημοσιεύτηκε σε περιοδικό με ευρετήριο στο ISI-JCR εμφανίστηκε το 2010 (57). Συνολικά 102 εργασίες (85 άρθρα και 17 reviews) δημοσιεύθηκαν μεταξύ 2010 και 2022 με τα μισά άρθρα [51] να έχουν δημοσιευτεί μεταξύ 2020 και 2022.

Η Γερμανία, όσον αφορά τη ηλεκτρομυοδιέγερση, είναι η χώρα που παράγει την περισσότερη επιστημονική γνώση για το WB-EMS [56 άρθρα] με τον Wolfgang Kemmler να είναι ο πιο σχετικός συγγραφέας σε αυτόν τον τομέα έχοντας γράψει 36 άρθρα.

Το περιοδικό όπου οι συγγραφείς δημοσιεύουν τα περισσότερα άρθρα είναι το Frontier of Physiology. Γερμανοί και Ισπανοί ερευνητές ηγούνται δύο ομάδων όπου πραγματοποιούνται οι περισσότερες μελέτες και συνεργασίες σε αυτόν τον τομέα (58).

Πάμε να δούμε τώρα τα οφέλη, τα μειονεκτήματα αλλά και τις πιθανές παρένεργειες της άσκησης με ηλεκτρομυοδιέγερση.

Πλεονεκτήματα της μεθόδου EMS

Βελτίωση μέγιστης δύναμης, νευρικής ενεργοποίησης και υπερτροφίας των μυϊκών ινών τύπου 1 και τύπου 2 (14, 31)

Όσον αφορά την μυϊκή υπερτροφία, τα αποτελέσματα είναι πιθανό ότι οφείλονται στην υψηλότερη μηχανική τάση που επιβάλλει στις μυϊκές ίνες το ΕΜS όταν συνδυάζεται με δυναμικές ασκήσεις, καθώς και στην ιδιαιτερότητα της στρατολόγησης κινητικών μονάδων που προκαλεί (52).

Η μηχανική τάση είναι ίσως ο πιο βασικός παράγοντας στην μυϊκή υπερτροφία (53). Επιπλέον, η πιθανή πρόσθετη επιστράτευση μυϊκών ινών που προκύπτει από το συνδυασμό EMS και δυναμικών ασκήσεων μπορεί να μεγιστοποιήσει την ενεργειακή δαπάνη και το μεταβολικό στρες.

Το μεταβολικό στρες επίσης θεωρείται ένας από τους βασικούς παράγοντες που συμβάλλει στην αύξηση της διατομής του μυός (54).

Η φυσιολογική στρατολόγηση κινητικών μονάδων από την άρση ενός βάρους, ακολουθεί την αρχή του μεγέθους (Henneman’s size principle). Δηλαδή όταν ο μυς δέχεται ένα μικρό ερέθισμα-αντίσταση από ένα βάρος, ενεργοποιεί μόνο τις μυϊκές ίνες τύπου 1 (αργές), ενώ για να ενεργοποιήσει τις πιο δυνατές και γρήγορες τύπου 2 πρέπει να δεχτεί μια μεγάλη αντίσταση (33).

Αντίθετα όταν ο μυς δέχεται ηλεκτρομυοδιέγερση στρατολογεί σχεδόν όλες τις κινητικές μονάδες (90-95%), αργές και γρήγορες ταυτόχρονα, ένα ακόμα γεγονός που πιθανόν εξηγεί τα θετικά αποτελέσματα σε υπερτροφία και μέγιστη δύναμη (32, 34).

Επίσης φαίνεται ότι προκαλεί αυξημένη βλάβη των μυοϊνιδίων που συνοδεύονται από φλεγμονώδεις/οιδηματικές διεργασίες, αυξημένη δραστηριότητα της κρεατινικής κινάσης (CK) του πλάσματος και κατ’ επέκταση αυξημένο καθυστερημένο μυϊκό πόνο (35, 36).

Βελτίωση της ταχύτητας γραμμικού σπριντ, του σπριντ με αλλαγές κατεύθυνσης, του κάθετου άλματος και της ταχύτητας λακτίσματος

Τα αποτελέσματα αυτά προέκυψαν από μελέτη σε ποδοσφαιριστές υψηλού επιπέδου και βάσει των ερευνητών πιθανόν οφείλονται στην βελτίωση της 1 RM των αθλητών (14) δηλαδή στην βελτίωση της μέγιστης δύναμης.

Χρονική απόδοση

Οι προπονήσεις EMS είναι συνήθως πιο σύντομες σε σύγκριση με τις παραδοσιακές προπονήσεις ενδυνάμωσης λόγω της ταυτόχρονης ενεργοποίησης πολλαπλών μυϊκών ομάδων. Αυτό το όφελος, το καθιστά μια ελκυστική επιλογή για άτομα με περιορισμένη χρονική διαθεσιμότητα και άτομα που δεν προτιμούν την συμβατική προπόνηση. (14-28)

Αποκατάσταση και πρόληψη τραυματισμών

Η προπόνηση EMS μπορεί να είναι επωφελής για σκοπούς αποκατάστασης και πρόληψης τραυματισμών. Με την επιλεκτική στόχευση συγκεκριμένων μυών ή μυϊκών ομάδων, μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση τραυματισμένων ή εξασθενημένων περιοχών.

Επίσης προληπτικά αποφεύγονται τραυματισμοί αρθρώσεων καθώς η επιβάρυνση επηρεάζει αποκλειστικά τους μυς και όχι τις αρθρώσεις (5). Επομένως το κάνει μια πολύ καλή επιλογή για άτομα με μυοσκελετικά προβλήματα, τραυματισμούς ή χρόνιους πόνους σε αρθρώσεις.

Μείωση του χρόνιου πόνου της μέσης

Σε πρόσφατη μελέτη του 2021 φάνηκε ότι η προπόνησης Whole Body-EMS μείωσε σημαντικά τον μη συγκεκριμένης αιτιολογίας χρόνιο πόνο στην μέση. Τα αποτελέσματα αυτά ήταν συγκρίσιμα με ένα συμβατικό πρόγραμμα ενδυνάμωσης ειδικά για την μέση.

Ωστόσο το πλεονέκτημα της ηλεκτρομυοδιέγερσης έγκειται στον λιγότερο χρόνο προπόνησης αλλά και στον μικρότερο όγκο προπόνησης προκειμένου να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα. Επομένως αναλόγως της διαθεσιμότητας χρόνου και των προσωπικών προτιμήσεων, οι ασθενείς μπορούν να επιλέξουν μεταξύ διαφορετικών προγραμμάτων προπόνησης για τη θεραπεία του πόνου. (45)

Βελτιωμένη μυϊκή αντοχή

Το EMS μπορεί να στοχεύσει τόσο στις βραδείας όσο και στις ταχείας συστολή μυϊκές ίνες, οδηγώντας σε βελτιωμένη ικανότητα αντοχής. Έρευνα του 2018 έδειξε ότι η προπόνηση ηλεκτρομυοδιέγερσης θα μπορούσε να ενισχύσει την οξειδωτική ικανότητα των μυών, με αποτέλεσμα αυξημένη απόδοση αντοχής.

Ενεργοποιώντας ένα μεγαλύτερο μέρος των μυϊκών ινών, η προπόνηση μπορεί να συμβάλει σε μεγαλύτερη αντοχή και παρατεταμένη διάρκεια άσκησης (51).

*Απώλεια λίπους – Κατανάλωση θερμίδων και EMS

Όσον αφορά την απώλεια λίπους τα αποτελέσματα των ως τώρα μελετών είναι μεικτά με κάποιες να δείχνουν θετικά αποτελέσματα (25,57,60), κάποιες να δείχνουν ελαφρώς θετικά χωρίς μεγάλο όμως αντίκτυπο στην κατανάλωση θερμίδων (59) ενώ κάποιες άλλες δεν δείχνουν καμία επίδραση (24).

Όσον αφορά τα θετικά, οι ερευνητές τονίζουν πως δεν είναι σίγουρο ότι η απώλεια λίπους προήλθε από το EMS καθώς οι μελέτες έγιναν σε ασθενείς μετά από βαριατρική επέμβαση, σε ασθενείς με καρκίνο που ακολουθούσαν πολύ συγκεκριμένη διαιτητική αγωγή ή σε ανθρώπους που βρίσκονταν σε θερμιδικό περιορισμό, είχαν σαρκοπενική παχυσαρκία ή μεταβολικό σύνδρομο, άρα δεν μπορούν να εξαχθούν ακριβή συμπεράσματα όσον αφορά την απώλεια λίπους.

Μια πολύ καλά σχεδιασμένη μελέτη έδειξε ότι μια συνεδρία 16 λεπτών με WB-EMS παράγει θερμιδική δαπάνη 412 ± 60 kcal ανά ώρα, η οποία ήταν υψηλότερη από την ομάδα ελέγχου που έκανε τις ίδιες ακριβώς ασκήσεις αλλά χωρίς το ρεύμα και είχε θερμιδική δαπάνη 352 ± 70 kcal ανά ώρα (59).

Ο συγγραφέας βέβαια εξέφρασε τη θερμιδική δαπάνη ανά ώρα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συνεδρίες είχαν διάρκεια 16 λεπτά, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι η θερμιδική δαπάνη μιας προπόνησης 16’ με WB-EMS είναι 110 kcal, σε σύγκριση με 94 kcal για την ίδια συνεδρία χωρίς ηλεκτροδιέγερση.

Επομένως η διαφορά στον αριθμό καύσης θερμίδων ανά συνεδρία σε σχέση με την συμβατική άσκηση φαίνεται ότι είναι πολύ μικρή και επιπλέον δεν ήταν δυνατό να επιβεβαιωθεί απ’την έρευνα αν αυτές οι θερμίδες προήλθαν από την καύση λίπους ή από τον μηχανισμό της αναερόβιας γλυκόλυσης, δηλαδή την καύση υδατανθράκων.

Τίθεται έτσι το ερώτημα εάν τελικά είναι μια χρήσιμη μέθοδος για απώλεια λίπους μιας και σε πολλά προπονητικά κέντρα προσφέρεται ως μέσο απώλειας βάρους (59,61). Συμπερασματικά τα αποτελέσματα στην απώλεια βάρους και στο κάψιμο θερμίδων δεν είναι πολλά υποσχόμενα και χρειάζεται περισσότερη έρευνα πάνω στο θέμα (46,61).

Τέλος ας μην ξεχνάμε ότι η απώλεια λίπους επηρεάζεται κυρίως από την διατροφή μας και από τον θερμιδικό περιορισμό και λιγότερο από την μέθοδο άσκησης που θα επιλέξουμε.

Ευκολία ασκήσεων

Το ασκησιολόγιο στο ems είναι κατά κύριο λόγο αρκετά απλό από άποψη τεχνικής οπότε δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για την εκμάθηση των ασκήσεων.

Το συγκεκριμένο πλεονέκτημα είναι καλό για κάποιον που δεν θέλει να ταλαιπωρείται για να μάθει δύσκολες τεχνικές και θέλει κάτι απλό, αλλά μπορεί να είναι μειονέκτημα για κάποιον που θέλει να δώσει περισσότερα ερεθίσματα κίνησης σε πολλαπλά επίπεδα και να κάνει κάτι προκλητικό από άποψη τεχνικής δυσκολίας.

Μειονεκτήματα της μεθόδου EMS

Φυσική κατάσταση

Αν και μπορεί να βελτιώσει τη δύναμη, την μυϊκή αντοχή και την ταχύτητα, δεν βελτιώνει την καρδιαγγειακή λειτουργία και την φυσική κατάσταση αλλά ούτε και την ευλυγισία. Τα τρία αυτά συστατικά χρειάζονται για ένα ολόπλευρα υγιές γυμνασμένο σώμα.

Άρα το EMS δεν πρέπει να είναι η μόνη προπόνηση που κάνει ένας άνθρωπος αν θέλει να διατηρεί όλες της φυσικές ικανότητες του σώματος σε ψηλό επίπεδο αλλά και να έχει τα βέλτιστα αποτελέσματα στην υγεία του.

Νευρικές προσαρμογές

Η προπόνηση EMS δεν μπορεί να παρέχει το ίδιο επίπεδο νευρικών προσαρμογών με την παραδοσιακή προπόνηση δύναμης η οποία απαιτεί συντονισμό πολλαπλών μυών για την εκτέλεση τρισδιάστατων κινήσεων στον χώρο. Ως αποτέλεσμα, η μεταφορά των κερδών δύναμης από το EMS στις λειτουργικές κινήσεις μάλλον είναι κάπως περιορισμένη.

Αυτό οδηγεί σε περιορισμένη απόκτηση δεξιοτήτων αφού επικεντρώνεται κυρίως στις μυϊκές συσπάσεις από συγκεκριμένες θέσεις και μπορεί να μην βελτιώσει τις δεξιότητες ή τον συντονισμό που απαιτούνται για συγκεκριμένα αθλήματα ή δραστηριότητες.

Η παραδοσιακή προπόνηση ενδυνάμωσης που περιλαμβάνει λειτουργικές κινήσεις και ασκήσεις ειδικά για αθλήματα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική στην ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων και συντονισμού για συγκεκριμένες δραστηριότητες.

Αυξημένο κόστος

Το κόστος συνεδριών EMS είναι μεγαλύτερο σε σχέση με το κόστος μιας συνδρομής για παραδοσιακή προπόνηση ενδυνάμωσης.

Πιθανές μυϊκές ανισορροπίες στην περίπτωση που δεν έχει προγραμματιστεί σωστά και πιθανά θέματα υγείας αν δεν τηρούνται όλοι οι κανόνες ασφαλείας. Βέβαια πρέπει να πούμε ότι το συγκεκριμένο μειονέκτημα δεν αφορά μόνο την προπόνηση ηλεκτρομυοδιέγερσης αλλά όλα τα είδη προπόνησης.

Δεδομένου ότι οι συσκευές EMS στοχεύουν συγκεκριμένους μύες ή μυϊκές ομάδες, η παραμέληση ορισμένων μυϊκών ομάδων μπορεί να οδηγήσει σε ανισορροπίες. Η προσεκτική εξέταση της επιλογής της άσκησης και ο ισορροπημένος προγραμματισμός από τον προπονητή είναι απαραίτητη για την αποφυγή τέτοιων ανισορροπιών. Επίσης είναι απολύτως απαραίτητο να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας καθώς υπάρχουν αρκετές αντενδείξεις τις οποίες θα δούμε παρακάτω.

Πιθανότητα μυϊκής δυσφορίας

Υπάρχουν μερικοί άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν μεγάλη δυσφορία κατά τις συνεδρίες και έτσι αναγκάζονται να διακόψουν. (28)

Πρόσφατη μέθοδος

Είναι μια πολύ πρόσφατη μέθοδος και δεν έχει ακόμα ερευνηθεί σε βάθος και σε αρκετές ομάδες πληθυσμού προκειμένου να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητά του (58).

Σύγκριση EMS με την παραδοσιακή προπόνηση δύναμης

H προπόνηση EMS ταξινομείται ως άσκηση αντιστάσεων γι αυτό και οι περισσότερες μελέτες έχουν δώσει έμφαση στις επιπτώσεις που έχει στην άλλιπη μάζα σώματος, στην μυϊκή δύναμη και σε άλλες σωματικές ικανότητες και λειτουργίες.

Επίσης κάποιες έχουν μελετήσει την επίπτωση στο σωματικό λίπος και αρκετά λιγότερες σε καρδιομεταβολικούς δείκτες και στον μεταβολισμό. (46)

Η παραδοσιακή προπόνηση δύναμης και η προπόνηση EMS έχουν ευδιάκριτα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Η παραδοσιακή προπόνηση δύναμης προσφέρει ανώτερες νευρικές προσαρμογές, απόκτηση δεξιοτήτων και συντονισμό κινήσεων.

Επιτρέπει ένα ευρύ φάσμα ασκήσεων και προοδευτική υπερφόρτωση, προάγοντας λειτουργικά κέρδη και μπορεί επίσης να βελτιώσει την ευλυγισία.

Από την άλλη πλευρά, η προπόνηση EMS προσφέρει αποτελεσματικότητα χρόνου, οφέλη στην μυϊκή ανάπτυξη και βελτιωμένη αντοχή. Ο συνδυασμός και των δύο μεθόδων μπορεί να αποφέρει βέλτιστα αποτελέσματα, μεγιστοποιώντας τα οφέλη κάθε προσέγγισης.

Συγκριτικά φαίνεται πιθανό ότι σε υγιή άτομα, η προπόνηση WB-EMS δεν είναι πιο αποτελεσματική από τη συμβατική προπόνηση με αντιστάσεις για τη βελτίωση της σύστασης του σώματος και της δύναμης.

Επίσης από κάποιες μελέτες φαίνεται πως ο συνδυασμός παραδοσιακής προπόνησης με EMS έχει ελαφρώς μεγαλύτερα ή ίδια αποτελέσματα σε σχέση το να έκανε κάποιος μόνο παραδοσιακή προπόνηση(49), με τα δεδομένα να προέρχονται από απροπόνητα υγιή άτομα.

Δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα για το κατά πόσο μπορούν τα άτομα που έχουν εμπειρία στην προπόνηση δύναμης να ωφεληθούν από την ηλεκτρομυοδιέγερση (52).

Επίσης η παραδοσιακή σωματική άσκηση έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη φλεγμονώδη δραστηριότητα στο σώμα (39). Οι μύες που συστέλλονται απελευθερώνουν βιοενεργά μόρια γνωστά ως μυοκίνες, τα οποία μεταβάλλουν τον μεταβολικό φαινότυπο του λιπώδους ιστού (39).

Μια άλλη πολύ σημαντική διαφορά είναι ότι η εθελοντική σωματική άσκηση μπορεί να επηρεάσει ένα μεγάλο δίκτυο περιοχών του εγκεφάλου, ίσο με 82% του συνολικού όγκου της φαιάς ουσίας (40). Γενικότερα τα οφέλη στην απόδοση και στην υγεία από την παραδοσιακή προπόνηση δύναμης είναι πάρα πολλά και έχουν εξακριβωθεί ερευνητικά.

Αντίθετα είναι άγνωστο αν το WB-EMS επάγει τις ίδιες φυσιολογικές αποκρίσεις στο νευρικό και στο ενδοκρινικό σύστημα αλλά και στα υπόλοιπα συστήματα του σώματος καθώς είναι μια σχετικά νέα μέθοδος.

Δεδομένου λοιπόν ότι η αξία του WB-EMS ως αντίστοιχη εναλλακτική της φυσικής άσκησης είναι ακόμα αβέβαιη σε πολλούς τομείς, υπάρχει ανάγκη απόδειξης ή απόρριψης για τα οφέλη του (28).

Τέλος όπως αναφέρει μια πρόσφατη μετα-ανάλυση όσον αφορά τον χώρο του fitness, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στην γενίκευση των αποτελεσμάτων που έχει το WB-EMS στον γενικό πληθυσμό καθώς το μεγαλύτερο μέρος των μελετών έχει γίνει σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, μη προπονημένους και σε πολλές περιπτώσεις πάσχοντες από κάποια χρόνια ασθένεια ή κάποιο μεταβολικό νόσημα (46,48).

Χρειάζονται λοιπόν περισσότερες μελέτες που να περιλαμβάνουν πληθυσμούς χωρίς ειδικές ανάγκες αλλά και υγιείς προπονημένους ασκούμενους για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων που παράγονται από την προπόνηση ηλεκτρομυοδιέγερσης (48).

Ασφάλεια και παρενέργειες

Η εφαρμογή του WB-EMS δεν έρχεται χωρίς κινδύνους και παρενέργειες για την υγεία και μπορεί να μην είναι κατάλληλη για όλους. Ένας βασικός λόγος είναι ότι έχει την δυνατότητα να δημιουργήσει μυϊκή ένταση μεγαλύτερη από αυτή που μπορεί να συμβεί σε εκούσια σύσπαση και έτσι μπορεί να προκαλέσει μυϊκό τραυματισμό πολύ μεγαλύτερο από την παραδοσιακή άσκηση (50).

Η αυξημένη ένταση και η λάθος χρήση μπορεί πιθανόν να προκαλέσουν ραβδομυόλυση, γεγονός που ανάγκασε τις αρχές και τους κατασκευαστές να λάβουν μέτρα για τη ρύθμιση της χρήσης του WB-EMS (29, 37, 38).

Έχουν αναφερθεί 9 περιπτώσεις ραβδομυόλυσης που διαγνώστηκαν ειδικά μετά την πρώτη εφαρμογή και δεν ήταν μόνο σε απροπόνητους ανθρώπους αλλά και σε επαγγελματίες ποδοσφαιριστές (41).

Ωστόσο οι λόγοι για τους οποίους εμφανίστηκε η ραβδομυόλυση δεν ήταν ξεκάθαροι καθώς μπορεί να συνυπήρχαν κλινικά σιωπηλές ή ολιγοσυμπτωματικές μυοπάθειες, όπως εικάζεται σε δύο από τις 9 περιπτώσεις και αναφέρθηκε από μια τρίτη περίπτωση [26, 29].

Δεν είναι επίσης σαφές εάν τα άτομα ανταποκρίθηκαν με αύξηση της CK ή ραβδομυόλυση στο WB-EMS, ή αν έπαιρναν φάρμακα που προκαλούν μυϊκές παρενέργειες αλλά δεν αναφέρθηκαν στους γιατρούς, εάν είχαν προηγουμένως λοιμώξεις, αφυδάτωση ή αν είχαν εκτελέσει πρόσθετη άσκηση που δεν ανέφεραν (43,44). Τέλος είναι πιθανόν αυτή η παρενέργεια απο το EMS, να προήλθε επειδή χρησιμοποιήθηκε πολύ υψηλή ένταση στα αρχικά στάδια της προπόνησης.

Ασθενείς με ιστορικό ραβδομυόλυσης δεν πρέπει να υποβάλλονται σε WB-EMS, και όσοι αντιμετωπίσουν ραβδομυόλυση θα πρέπει να εξεταστούν νευρολογικά (28).

Μια άλλη παρενέργεια απο τις προπονήσεις ηλεκτρομυοδιέγερσης, που έχει αναφερθεί, είναι τεράστιες αυξήσεις της κινάσης της κρεατίνης CK σε υγιείς εθελοντές (28), το οποίο όμως φαίνεται να υποχωρεί μετά από 10 περίπου συνεδρίες. Τέλος υπάρχουν μόνο λίγα δεδομένα σχετικά με τις φυσιολογικές συνέπειες του WB-EMS σε άλλα συστήματα οργάνων (26).

Με βάση τα ευρήματά τους και για την αποφυγή των παραπάνω προβλημάτων, οι μελέτες προτείνουν ότι η ένταση του WB-EMS θα πρέπει να αυξάνεται προσεκτικά, ειδικά κατά τις αρχικές συνεδρίες (42).

Αντενδείξεις: Για ποιούς δεν συνιστάται η προπόνηση EMS

Βάσει μελετών η χρήση EMS αντενδείκνυται στις παρακάτω περιπτώσεις, καθώς μπορεί να αποτελεί πιθανό κίνδυνο για την υγεία:

1. Εμφυτευμένες ηλεκτρονικές συσκευές (το επιβεβαιώνουν όλες οι μελέτες WB-EMS)
2. Ενδοπρόσθεση, μεταλλικών υλικών εσωτερικά στο σώμα (20, 21, 25, 26)
3. Καρδιακή αντιρρόπηση (ανεπάρκεια) τους τελευταίους 3 μήνες (15,16)
4. Έμφραγμα του μυοκαρδίου τις τελευταίες 3 εβδομάδες (15)
5. Ασταθής στηθάγχη (15)
6. Οποιοδήποτε ιστορικό στεφανιαίας νόσου (26)
7. Ενεργή μυοκαρδίτιδα (15,16)
8. Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (15,16)
9. Εγκυμοσύνη (15,16)
10. Επιληψία (20,22-24)
11. Νεφρική ανεπάρκεια (20, 21)
12. Νεφρική δυσλειτουργία (κρεατινίνη >1,5 mg/dl) (16)
13. Κατανάλωση αλκοόλ >80 g/ημέρα 5 ημέρες/εβδομάδα (17,18)
14. Οποιοδήποτε ιστορικό εγκεφαλοαγγειακής νόσου (26)
15. Σοβαρό εγκεφαλικό τραύμα (26)
16. Βλάβη ενός συστήματος κύριων οργάνων (26)
17. Σοβαρή πνευμονοπάθεια (26)
18. Μη ελεγχόμενη υπέρταση (26)
19. Καρκίνος (20, 26)
20. Ψυχιατρικές παθήσεις (26)
21. Κήλη κοιλίας/βουβωνικής χώρας (23,24)
22. Εκτεταμένες δερματολογικές διαταραχές (15)

Επίσης από τους κατασκευαστές συσκευών EMS απαγορεύεται η χρήση σε

23. Σοβαρές διαταραχές κυκλοφορικού συστήματος
24. Σοβαρές διαταραχές αρτηριών
25. Αιμορραγία ή αιμορραγικές τάσεις
26. Φυματίωση
27. Αρτηριοσκλήρυνση σε προχωρημένο στάδιο
28. Σοβαρές νευρολογικές διαταραχές
29. ∆ιαβήτη
30. Εμπύρετες ασθένειες
31. Οξεία βακτηριακή ή ιογενής λοίμωξη
32. Ηπατική νόσο

Γενικότερα αν κάποιος έχει κάτι από τα παραπάνω ή κάποιο άλλο θέμα υγείας που τον απασχολεί θα πρέπει να συμβουλευτεί έναν επαγγελματία υγείας πριν συμμετάσχει σε πρόγραμμα ηλεκτρομυοδιέγερσης καθώς, υπάρχει έλλειψη σαφώς καθορισμένων και παγκοσμίως αποδεκτών αντενδείξεων για κάποιες παθήσεις (28).

Πως μπορεί το EMS να γίνει με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα

Για τους παραπάνω λόγους τον Δεκέμβριο 2015 έγινε στη Γερμανία μια επιστημονική διάσκεψη για το θέμα της ασφάλειας και διατυπώθηκαν οι παρακάτω γενικές κατευθυντήριες γραμμές (29).

1. Το WB-EMS πρέπει να εφαρμόζεται από εκπαιδευμένο προπονητή
2. Πριν από την πρώτη προπόνηση, πρέπει να συμπληρώνεται ένα πλήρες αναλυτικό ιατρικό ιστορικό του ασκούμενου.
3. Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πιθανές σοβαρές αντενδείξεις.
4. Ο ασκούμενος πρέπει να ενυδατώνεται πριν και μετά την προπόνηση.
5. Στην πρώτη συνεδρία, το επίπεδο διέγερσης πρέπει να είναι χαμηλό και να αυξάνεται σταδιακά και όχι απότομα στις μετέπειτα συνεδρίες.

Μερικές ακόμα συμβουλές για να πάρει κάποιος όλα τα οφέλη από την προπόνηση EMS 

Χρήσιμα tips για να αποφύγετε τυχόν παρενέργειες απο τη προπόνηση ηλεκτρομυοδιέγερσης.

• Η πρώτη δοκιμαστική συνεδρία πρέπει να έχει διάρκεια 10-12 λεπτά
• H διάρκεια της συνεδρίας δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 20 λεπτά. Δεν χρειάζεται περισσότερο από αυτό, καθώς θα μπορούσε να καταπονήσει υπερβολικά τους μύες.
• Το επίπεδο μυϊκής διέγερσης θα πρέπει να σε κάνει να νιώθεις ένα μυρμήγκιασμα το οποίο είναι προκλητικό αλλά όχι επώδυνο ή να προκαλεί κράμπες.
• Επιτρέπονται 1-2 προπονήσεις max την εβδομάδα.
• Τις πρώτες 8-10 βδομάδες καλό είναι να γίνεται μόνο 1 προπόνηση την εβδομάδα. Μετά μπορείς να κάνεις 2 φορές την εβδομάδα
• Αν κάνεις 2 προπονήσεις την εβδομάδα, δεν θα πρέπει να είναι back to back. Ιδανικά θα πρέπει να έχουν 4 ή περισσότερες μέρες απόσταση.
• Θα πρέπει να περάσουν 8-10 εβδομάδες πριν προπονηθείς σε υψηλότερες εντάσεις.
• Δεν πρέπει να έχεις κάνει έντονη προπόνηση στο γυμναστήριο την ημέρα πριν από την προπόνησή EMS αλλά ούτε και την επόμενη. Αυτό προφυλάσσει από την υπερπροπόνηση των μυών.
• Είναι μια προπόνηση πιο προσωπική, για αυτό 1 προπονητής πρέπει να ελέγχει το μέγιστο 1-2 άτομα τη φορά και όχι ένα γκρουπ 3 ή 4 ατόμων
• Ο προπονητής πρέπει πάντα να βρίσκεται κοντά στον ασκούμενο και στον εξοπλισμό ώστε να μπορεί να ελέγχει την λειτουργία του συστήματος και να την προσαρμόζει στις ανάγκες του ασκούμενου με ταχύτητα και ακρίβεια.
• Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας δεν χρειάζονται μεγάλες έξτρα αντιστάσεις με πολλά κιλά ή πολύ έντονα πχ άλματα για να λειτουργήσει αυτή η προπόνηση. Η αντίσταση κυρίως πρέπει να έρχεται από το ίδιο το σωματικό βάρος ή κάποια ελαφριά κιλά.
• Προτείνεται η κατανάλωση ενός μικρού σνακ περίπου 250kcal δύο ώρες πριν από την προπόνηση.
• Για αποφυγή νεφρικού στρες πρέπει να καταναλώνονται 500ml γύρω από την προπόνηση, δηλαδή πριν, κατά την διάρκεια και μετά.
• Γενικότερα, σε περιπτώσεις δυσφορίας, φυσικής κατάπτωσης ή άλλων προβλημάτων καρδιολογικών ή ορθοπεδικών, θα πρέπει να συμβουλευτείς τον γιατρό σου ή έναν αθλίατρο.
• Πρέπει να αποφεύγεται η προπόνηση που οδηγεί στην ολοκληρωτική εξάντληση και στην αίσθηση έντονου πόνου.

Συμπέρασμα

Ολοκληρώνοντας την εξερεύνηση της προπόνησης EMS για όλο το σώμα, έχουμε κερδίσει μια βαθύτερη κατανόηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών αυτής της καινοτόμου μεθόδου.

Είναι σαφές από την επιστημονική έρευνα ότι η προπόνηση EMS προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα, όπως αποτελεσματικότητα χρόνου, οφέλη σε δύναμη και μυϊκή ανάπτυξη, βελτιωμένη μυϊκή αντοχή και οφέλη στην αποκατάσταση.

Ωστόσο, έχει και τους περιορισμούς της, όπως η έλλειψη νευρικών προσαρμογών και η περιορισμένη απόκτηση δεξιοτήτων σε σύγκριση με την παραδοσιακή προπόνηση δύναμης και ο κίνδυνος από πιθανές αντενδείξεις ή μη τήρησης των οδηγιών ασφαλείας.

Επιπλέον απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την ολοκληρωμένη αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεών της και τη σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους προπόνησης.

Όπως συμβαίνει με κάθε προπονητική προσέγγιση, οι ατομικοί παράγοντες, οι προσωπικοί στόχοι και οι προτιμήσεις που έχει ο καθένας μας διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό της καταλληλότητας του EMS.

Για αυτούς τους λόγους κρίνεται απαραίτητη η συζήτηση με καταρτισμένους επαγγελματίες της άσκησης προκειμένου να έχει κάποιος μια  ολοκληρωμένη προσέγγιση στην προπόνηση του.

Κλείνοντας ας θυμηθούμε ότι δεν υπάρχει μια μοναδική προπονητική μέθοδος για την βελτίωση όλων των ικανοτήτων μας και για την βελτιστοποίηση της υγείας μας. Χρειάζεται ένας συνδυασμός μεθόδων και φυσικά πίστη, επιμονή και σταθερότητα.

Ότι και αν επιλέξουμε να κάνουμε πρέπει να το κάνουμε σταθερά και συστηματικά για να δουλέψει και τελικά αυτό είναι και το πιο σημαντικό στην όλη προπονητική διαδικασία.

Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν τα δυνατά σημεία κάθε προπονητικής μεθόδου, αναγνωρίζοντας παράλληλα τους πιθανούς περιορισμούς, προκειμένου να ξεκλειδώσουμε τις πραγματικές μας δυνατότητες.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ:

Γαλακτικό οξύ στην άσκηση:Τι ισχύει τελικά; Μάθε όλη την αλήθεια

Δυνάμωσε τον πλατύ ραχιαίο σου με αυτές τις ασκήσεις

Μάθε πόσες θερμίδες καίς ανάλογα το είδος άσκησης σε 30 λεπτά 

Ακολούθησε την fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Σπύρος Βαρότσης MSc, Γυμναστής, Αγιος Δημήτριος, Αθήνα

Ακολούθησε τον Σπύρο στο Facebook και στο Instagram

Βιβλιογραφία 

1. Babault N, Cometti G, Bernardin M, Pousson M, Chatard J-C. Effects of electromyostimulation training on muscle strength and power of elite rugby players. J Strength Cond Res. 2007;21(2):431–437; doi: 10.1519/R-19365.1.
2. Billot M, Martin A, Paizis C, Cometti C, Babault N. Effects of an electrostimulation training program on strength, jumping, and kicking capacities in soccer players. J Strength Cond Res. 2010;24(5):1407–1413; doi: 10.1519/ JSC.0b013e3181d43790.
3. Brocherie F, Babault N, Cometti G, Maffiuletti N, Chatard J-C. Electrostimulation training effects on the physical performance of ice hockey players. Med Sci Sports Exerc. 2005;37(3):455–460; doi: 10.1249/01.mss.0000=155396.51293.9f.
4. Aneta Demidas Electrical stimulation: then and now. Applications and limitations Department of Massage and Physical Therapy, Faculty of Physiotherapy, Wroclaw University of Health and Sport Sciences,Wroclaw, Poland Physiotherapy Quarterly (ISSN 2544-4395) 2021, 29(4), 81–86 doi: https://doi.org/10.5114/pq.2021.11098
5. Kramer JF, Mendryk SW. Electrical stimulation as a strength improvement technique: a review. J Orthop Sports Phys Ther. 1982;4(2):91–98; doi: 10.2519/jospt. 1982.4.2.91.
6. Lepley LK, Wojtys EM, Palmieri-Smith RM. Combination of eccentric exercise and neuromuscular electrical stimulation to improve quadriceps function post-ACL reconstruction. Knee. 2015;22(3):270–277; doi: 10.1016/ j.knee.2014.11.013.
7. Mazur-Bialy AI, Kołomańska-Bogucka D, Nowakowski C,Tim S. Urinary incontinence in women: modern methods of physiotherapy as a support for surgical treatment or independent therapy. J Clin Med. 2020;9(4):1211; doi: 10.3390/jcm9041211.
8. Jha S, Walters SJ, Bortolami O, Dixon S, Alshreef A. Impact of pelvic floor muscle training on sexual function of women with urinary incontinence and a comparison of electrical stimulation versus standard treatment (IPSU trial): a randomised controlled trial. Physiotherapy. 2018; 104(1):91–97; doi: 10.1016/j.physio.2017.06.003.
9. Ma X-X, Liu A. Effectiveness of electrical stimulation combined with pelvic floor muscle training on postpartum urinary incontinence. Medicine. 2019;98(10):e14762; doi: 10.1097/MD0000000000014762.
10. La Pera G. Awareness and timing of pelvic floor muscle contraction, pelvic exercises and rehabilitation of pelvic floor in lifelong premature ejaculation: 5 years experience. Arch Ital Urol Androl. 2014;86(2):123–125; doi: 10.4081/aiua.2014.2.123.
11. Laurienzo CE, Magnabosco WJ, Jabur F, Ferreira Faria E, Gameiro MO, Sari AJ, et al. Pelvic floor muscle training and electrical stimulation as rehabilitation after radical prostatectomy: a randomized controlled trial. J Phys Ther Sci. 2018; 30(6):825–831; doi: 10.1589/jpts.30.825.
12. Kannan P, Winser SJ, Fung B, Cheing G. Effectiveness of pelvic floor muscle training alone and in combination with biofeedback, electrical stimulation, or both compared to control for urinary incontinence in men following prostatectomy: systematic review and meta-analysis. Phys Ther. 2018;98(11):932–945; doi: 10.1093/ptj/pzy101.

13.Hwang U-J, Kwon O-Y, Jung S-H, Kim H-A, Gwak G-T. Effect of neuromuscular electrical stimulation training for abdominal muscles on change of muscle size, strength,endurance and lumbopelvic stability. J Sports Med Phys Fitness. 2020;60(2):206–213; doi: 10.23736/S0022-4707.19.09998-5.

14. Filipovic A, Grau M, Kleinöder H, et al. Effects of a whole body electrostimulation program on strength, sprinting, jumping, and kicking capacity in elite soccer players. J Sports SciMed. 2016;15:639–48.
15. Fritzsche D, Fruend A, Schenk S, et al. Electromyostimulation (EMS)in cardiac patients. Will EMS training be helpful in secondaryprevention? Herz. 2010;35:34–40.
16. van Buuren F,Mellwig KP, Prinz C, et al. Electricalmyostimulation improves left ventricular function and peak oxygen consumption in patients with chronic heart failure: results from the exEMS study comparing different stimulation strategies. ClinResCardiol. 2013;102:523–34.
17. Kemmler W, Grimm A, Bebenek M, et al. Effects of combinedwhole-bodyelectromyostimulationandproteinsupplementation on local and overall muscle/fat distribution in older men with sarcopenic obesity: the randomized controlled Franconia Sarcopenic obesity (FranSO) study. Calcif Tissue Int. 2018; https://doi.org/10.1007/s00223- 018-0424-2.
18. KemmlerW,KohlM,FreibergerE,etal. Effect of whole-body electromyostimulation and/or protein supplementation on obesity and cardiometabolic risk in older men with sarcopenic obesity: the randomized controlled FranSO trial. Bmc Geriatr. 2018;18:70. https://doi.org/10.1186/ s12877-018-0759-6.
19. Kemmler W, Weissenfels A, Teschler M, et al. Whole body electromyostimulation and protein supplementation favorably affect sarcopenic obesity in community-dwelling older men at risk: the randomized controlled FranSO study. Clin IntervAging. 2017;12:1503–13.
20. Wittmann K, Sieber C, von Stengel S, et al. Impact of whole body electromyostimulation on cardiometabolic risk factors in older women with sarcopenic obesity: the randomized controlled FORMOsA- sarcopenic obesity study. Clin IntervAging. 2016;11:1697–706.
21. Kemmler W, Teschler M, Weissenfels A, et al. Whole body electromyostimulation to fight sarcopenic obesity in community-dwelling older women at risk. Results of the randomized controlled FORMOsA-sarcopenic obesity study. Osteoporos Int. 2016;27:3261–70.
22. Kemmler W, Teschler M, Weißenfels A, et al. Effects of whole-body electromyostimulation versus high-intensity resistance exercise on body composition and strength: a randomized controlled study. Evid Based Complement AlternatMed. 2016;2016:9236809.
23. von StengelS, BebenekM, EngelkeK,etal. Whole-body electromyostimulation to fight osteopenia in elderly females: the randomized controlled training and electrostimulation trial (TEST-III). JOsteoporos. 2015;2015:643520.
24. Kemmler W, Bebenek M, Engelke K, et al. Impact of whole-body electromyostimulation on body composition in elderly women at risk for sarcopenia: the Training and ElectroStimulation Trial (TEST-III). Age (dordr). 2014;36:395–406.
25. Kemmler W, von Stengel S. Whole-body electromyostimulation as a means to impact muscle mass and abdominal body fat in lean, sedentary, older female adults: subanalysis of the TEST-III trial. Clin Interv Aging. 2013;8:1353–64. https://doi.org/10.2147/CIA.S52337.
26. Jee YS. The efficacy and safety of whole-body electromyostimulation in applying to human body: based from graded exercise test. J Exerc Rehabil. 2018;14:49–57. https://doi. org/10.12965/jer.1836022.011
27. Filipovic, A., Kleinöder, H., Dörmann, U., & Mester, J. (2016). Electromyostimulation-a systematic review of the influence of training regimens and stimulation parameters on effectiveness in electromyostimulation training of selected strength parameters. Journal of Strength and Conditioning Research, 30(3), 792-803.
28. Stöllberger C, Finsterer J. Side effects of whole-body electro-myo-stimulation. Wien Med Wochenschr. 2019 May;169(7-8):173-180. English. doi: 10.1007/s10354-018-0655-x. Epub 2018 Aug 23. PMID: 30141113.
29. Kemmler W, Fröhlich M, von Stengel S, et al. Whole Body electromyostimulation—the need for commonsense! Rationale guideline for a safe and effective training. Dtsch Z Sportmed. 2016;67:218–20.
30. KemmlerW,WeissenfelsA,WillertS,etal. Efficacyandsafety of low frequency whole-body electromyostimulation (WBEMS) to improve health-related outcomes in non-athletic adults. A systematic review. Front Physiol. 2018;9:573. https://doi.org/10.3389/fphys.2018.00573.
31. Gondin J, Brocca L, Bellinzona E, et al. Neuromuscular electrical stimulation training induces atypical adaptations of the human skeletal muscle phenotype: a functional and proteomic analysis. JApplPhysiol. 2011;110:433–50
32. Nosaka K, Aldayel A, Jubeau M, et al. Muscle damage induced by electrical stimulation. Eur J Appl Physiol. 2011;111:2427–37.
33. Gordon T, Thomas CK, Munson JB, Stein RB. The resilience of the size principle in the organization of motor unit properties in normal and reinnervated adult skeletal muscles. Can J Physiol Pharmacol. 2004 Aug-Sep;82(8-9):645-61. doi: 10.1139/y04-081. PMID: 15523522.
34. JubeauM,MuthalibM,MilletGY, et al. Comparisoninmuscle damage between maximal voluntary and electrically evoked isometric contractions of the elbow flexors. Eur J ApplPhysiol. 2012;112:429–38
35. Crameri RM, Aagaard P, Qvortrup K, et al. Myofibre damage in human skeletal muscle: effects of electrical stimulation versus voluntarycontraction. JPhysiol. 2007;583:365–80.
36. FoureA,DuhamelG,Wegrzyk J, et al. Heterogeneityofmuscle damage induced by electrostimulation: a multimodal MRI study. MedSci SportsExerc. 2015;47:166–75.
37. Foure A, Wegrzyk J, Le Fur Y, et al. Impaired mitochondrial function and reduced energy cost as a result of muscle damage. MedSci SportsExerc. 2015;47:1135–44.
38. Malnick SD, Band Y, Alin P, et al. It’s time to regulate the use of whole body electrical stimulation. BMJ. 2016;352:i1693. https://doi.org/10.1136/bmj.i1693.
39. Boa BCS, Yudkin JS, van Hinsbergh VWM, et al. Exercise effects on perivascular adipose tissue: endocrine and paracrine determinants of vascular function. Br J Pharmacol. 2017;174:3466–81.
40. Batouli SAH, Saba V. At least eighty percent of brain grey matter is modifiable by physical activity: a review study. Behav Brain Res. 2017;332:204–17. https://doi.org/10. 1016/j.bbr.2017.06.002.
41. Kästner A, Braun M, Meyer T. Two cases of rhabdomyolysis after training with electromyostimulation by 2 young male professional soccer players. Clin J Sport Med. 2015;25:e71–e3
42. Kemmler W, Teschler M, Bebenek M, et al. (Very) high Creatinkinaseconcentration after exertional whole-body electromyostimulation application: health risks and longitudinal adaptations. WienMedWochenschr. 2015;165:427–35
43. Herzog A, Büchele F, Keller DI. Muskelschmerzen nach Elektromyostimulationstraining. Praxis. 2017;106:1121–4.
44. Finsterer J, Stöllberger C. Severe rhabdomyolysis after MIHA-bodytec® electrostimulation with previous mild hyper-CK-emia and noncompaction. Int J Cardiol. 2015;180:100–2. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2014.11. 148.
45. Micke F, Weissenfels A, Wirtz N, von Stengel S, Dörmann U, Kohl M, Kleinöder H, Donath L, Kemmler W. Similar Pain Intensity Reductions and Trunk Strength Improvements Following Whole-Body Electromyostimulation vs. Whole-Body Vibration vs. Conventional Back-Strengthening Training in Chronic Non-specific Low Back Pain Patients: A Three-Armed Randomized Controlled Trial. Front Physiol. 2021 Apr 13;12:664991. doi: 10.3389/fphys.2021.664991. PMID: 33927646; PMCID: PMC8076746.
46. Kemmler W, Shojaa M, Steele J, Berger J, Fröhlich M, Schoene D, von Stengel S, Kleinöder H, Kohl M. Efficacy of Whole-Body Electromyostimulation (WB-EMS) on Body Composition and Muscle Strength in Non-athletic Adults. A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Physiol. 2021 Feb 26;12:640657. doi: 10.3389/fphys.2021.640657. PMID: 33716787; PMCID: PMC7952886.
47.  Jee, Yong-Seok. ‘The Effect of High-impulse- Electromyostimulation on Adipokine Profiles, Body Composition and Strength: A Pilot Study’. 1 Jan. 2019 : 163 – 176

48. Pano-Rodriguez A, Beltran-Garrido JV, Hernández-González V, Reverter-Masia J. Effects of whole-body ELECTROMYOSTIMULATION on health and performance: a systematic review. BMC Complement Altern Med. 2019 Apr 24;19(1):87. doi: 10.1186/s12906-019-2485-9. PMID: 31014310; PMCID: PMC6480820.
49. Wirtz N, Wahl P, H. Kleinöder H, Wechsler K, Achtzehn S, Mester J. Acute metabolic, hormonal, and psychological responses to strength training with superimposed EMS at the beginning and the end of a 6 week training period. J Musculoskelet Neuronal Interact 2015;15:325–332.
50. Nosaka K, Aldayel A, Jubeau M, Chen TC. Muscle damage induced by electrical stimulation. Eur J Appl Physiol. 2011;111:2427–37.
51. Paillard, T., Noé, F., & Passelergue, P. (2018). Effects of combined electromyostimulation and plyometric training on athletic performance in endurance runners. Journal of Strength and Conditioning Research, 32(1), 238-245.
52. Evangelista AL, Teixeira CVS, Barros BM, de Azevedo JB, Paunksnis MRR, Souza CR, Wadhi T, Rica RL, Braz TV, Bocalini DS. Does whole-body electrical muscle stimulation combined with strength training promote morphofunctional alterations? Clinics (Sao Paulo). 2019 Nov 7;74:e1334. doi: 10.6061/clinics/2019/e1334. PMID: 31721936; PMCID: PMC6820510.
53. Shiraev T, Barclay G. Evidence based exercise – clinical benefits of high intensity interval training. Aust Fam Physician. 2012;41(12):960–2.
54. Kemmler W, Weissenfels A, Willert S, Shojaa M, von Stengel S, Filipovic A, et al. Efficacy and Safety of Low Frequency Whole-Body Electromyostimulation (WB-EMS) to Improve Health-Related Outcomes in Non-athletic Adults. A Systematic Review. Front Physiol. 2018;9:573. doi: 10.3389/fphys.2018.00573.
55. Verkhratsky, A., Krishtal, O.A. & Petersen, O.H. From Galvani to patch clamp: the development of electrophysiology. Pflugers Arch – Eur J Physiol 453, 233–247 (2006). https://doi.org/10.1007/s00424-006-0169-z
56. Boeckh-Behrens WU, Treu S. Vergleich der trainingseffekte von konventionellem krafttraining, maxxF und EMS-Training in den bereichen Körperzusammensetzung, Körperformung, Kraftentwicklung, Psyche und Befinden [monografía en Internet]. 2002 [consultado 23 Feb 2015]. Disponible en: http://www.reizstrom-training.de/pdf/studie/Dritte-wissentschaftliche-Studie-mit-dem-BT.pdf
57. W. Kemmler, R. Schliffka, J.L. Mayhew, S. von Stengel Effects of whole-body electromyostimulation on resting metabolic rate, body composition, and maximum strength in postmenopausal women: The Training and ElectroStimulation Trial J Strength Cond Res., 24 (2010), pp. 1880-1887
58. Rodrigues-Santana L, Adsuar JC, Denche-Zamorano Á, Vega-Muñoz A, Salazar-Sepúlveda G, Contreras-Barraza N, Galán-Arroyo C, Louro H. Bibliometric Analysis of Studies on Whole Body Electromyostimulation. Biology (Basel). 2022 Aug 12;11(8):1205. doi: 10.3390/biology11081205. PMID: 36009832; PMCID: PMC9405447.
59. W. Kemmler, S. von Stengel, J. Schwarz, J.L. Mayhew Effect of whole-body electromyostimulation on energy expenditure during exercise J Strength Cond Res., 26 (2012), pp. 240-245
60. W. Kemmler, A. Birlauf, S. von Stengel Effects of whole-body-electromyostimulation on body composition and cardiac risk factors in elderly men with the metabolic syndrome. The TEST-II Study Dtsch Z Sportmed., 61 (2010), pp. 117-123
61. A.J. Herrero, J. Martín, P.J. Benito, I. Gonzalo-Martínez, I. Chulvi-Medrano, D. García-López, Posicionamiento de la National Strength and Conditioning Association-Spain. Entrenamiento con electroestimulación de cuerpo completo, Revista Andaluza de Medicina del Deporte, Volume 8, Issue 4, 2015, Pages 155-162, ISSN 1888-7546, https://doi.org/10.1016/j.ramd.2015.05.004.

• https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1888754615001057)
• https://thewellnessnerd.com/what-is-ems-training/
• https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fphys.2021.640657/full#note11
• https://eu.powerdot.com/blogs/training/the-science-and-history-behind-ems
• https://www.wondriumdaily.com/how-galvanis-animal-electricity-theory-led-to-the-invention-of-the-battery/
• https://we202.com/is-electrical-muscle-stimulation-the-next-fitness-craze/