Τι προκαλεί η έλλειψη ύπνου και πως να την αντιμετωπίσουμε
Έλλειψη ύπνου: Αν είσαι μέσα σε αυτούς που κοιμούνται λίγο, σίγουρα θα έχεις παρατηρήσει κάποιες παρενέργειες στη καθημερινότητά σου. Δες τις αιτίες που μας κάνουν να κοιμόμαστε λιγότερο, τα συμπτώματα αλλά και την αντιμετώπιση.
Η σημασία της μελέτης του ύπνου και των διαταραχών του, αναδεικνύεται από το γεγονός ότι το 20% – 30% του ενήλικου πληθυσμού θα εμφανίσει κατά τη διάρκεια της ζωής του κάποια διαταραχή του ύπνου, για την οποία όμως λιγότεροι από τους μισούς θα αναζητήσουν ιατρική βοήθεια για την αντιμετώπισή του.
Γράφει η Γεωργία Τσίρου, Απόφοιτη της Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Η αυπνία είναι η συνηθέστερη διαταραχή ύπνου, ακολουθούμενη από την υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Η ύπαρξη χρόνιων προβλημάτων στον ύπνο μας, συσχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης διαφόρων ψυχικών και σωματικών διαταραχών, ενώ η εμφάνιση διαταραχών ύπνου αποτελεί συχνά πρόδρομο σύμπτωμα ή ένδειξη επιδείνωσης κάποιας ψυχικής ή σωματικής νόσου.
Τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν κοιμόμαστε
Πολλές μελέτες από το 1953 έως σήμερα παρατηρούν ταχείες οφθαλμικές κινήσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου (στάδιο REM). Σε αυτό το στάδιο, μπορεί κανείς να ονειρευτεί. Υπάρχουν επίσης τα τέσσερα στάδια non – REM, στα οποία ο ύπνος είναι βαθύς και προοδευτικά αυξανόμενος ενώ το να ξυπνήσουμε καθίσταται πιο δύσκολο.
Ενώ ο εγκέφαλος στο στάδιο REM βρίσκεται σε εγρήγορση, ο μυϊκός τόνος είναι σχεδόν κατηργημένος και η αφύπνιση πολύ δύσκολη. Αφύπνιση, είτε προκλητή κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, είτε προκλητή ή αυτόματη αμέσως μετά τη λήξη του, συνοδεύεται συνήθως από έντονη ανάμνηση ονείρων.
Η εναλλαγή των σταδίων του ύπνου δημιουργεί συνήθως 4 – 6 «υπνικούς κύκλους» διάρκειας περίπου 90 λεπτών.
Ταξινόμηση διαταραχών ύπνου
- Δυσυπνίες: διαταραχές ύπνου που χαρακτηρίζονται από αυπνία ως αποτέλεσμα την έλλειψη ύπνου ή υπέρμετρη υπνηλία κατά την ημέρα
- Παραϋπνίες: διαταραχές που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου και χαρακτηρίζονται από την εμφάνιση ανεπιθύμητων εκδηλώσεων που εμποδίζουν τον ύπνο με αποτέλεσμα να κοιμόμαστε λιγότερο και να δημιουργούνται παρενέργειες
- Διαταραχές ύπνου σχετιζόμενες με ψυχιατρικές, νευρολογικές ή άλλες ιατρικές διαταραχές
Αιτίες κακού ύπνου
- Διατροφικές προτιμήσεις: αυξημένη πρόσληψη φαγητού ή λιπαρά φαγητά προ ύπνου, κατάχρηση αλκοόλ
- Καρδιαγγειακά Νοσήματα: στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες
- Αναπνευστικά Νοσήματα: χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, άσθμα, ρινική απόφραξη, υπνική άπνοια
- Νοσήματα Γαστρεντερικού: οισοφαγίτιδα, διαφραγματοκήλη, δυσπεψία, διάρροια
- Νοσήματα Ουροποιογεννητικού: πολυουρία και συχνοουρία, νεφρική ανεπάρκεια
- Νοσήματα Ενδοκρινικού Συστήματος: θυρεοειδοπάθειες
- Νοσήματα Νευρικού Συστήματος: κεφαλαλγίες, εγκεφαλίτιδα, νόσος Parkinson, νόσος Alzheimer, σκλήρυνση κατά πλάκας, μυασθένεια, επιληψία, διαταραχές μελατονίνης
- Ψυχιατρικές Διαταραχές: συναισθηματικές, αγχώδεις διαταραχές, σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, κατάθλιψη
- Φάρμακα: ψυχοδιεγερτικές ουσίες, ηρεμιστικά, υπνωτικά
- Άλλες καταστάσεις: πυρετός, κακοήθειες, εγκυμοσύνη, ραγδαία απώλεια βάρους, αρθρίτιδα, πόνοι ποικίλης αιτιολογίας, εξαρτησιογόνες ουσίες
Τι προκαλεί η έλλειψη ύπνου και ποιες παρενέργειες έχει
Τα προβλήματα στον ύπνο επιδρούν σημαντικά στην κατάσταση της υγείας και στη ποιότητα ζωής των πασχόντων, με σοβαρές μερικές φορές συνέπειες και παρενέργειες, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο γιαυτό και θα πρέπει αν παρατηρήσουμε συμπτώματα που δείχνουν έλλειψη ύπνου, να φροντίσουμε για αντιμετωπίσουμε την κατάσταση.
Σε περιπτώσεις αυπνίας, η υπεραπασχόληση με τον ύπνο και η αυξημένη προσπάθεια για να κοιμηθούμε περισσότερο, οδηγούν σε συμπτώματα αυξημένης σωματικής έντασης (ανησυχία, μυϊκή ένταση, αυξημένη αγγειοσυστολή) και μοιραία οδηγούν σε αυπνία.
Η κατάσταση αυτή του μειωμένου ύπνου οδηγεί σε φαύλο κύκλο, όπου τα συμπτώματα εγρήγορσης οδηγούν σε αυπνία και σε υπερβολικό φόβο οτι δεν θα μπορέσουμε να κοιμηθούμε. Έτσι, ο ασθενής μπορεί να κοιμάται ευκολότερα σε περιστάσεις που δεν έχουν συνδεθεί με συνθήκες κάτω από τις οποίες συνήθως αποπειράται να κοιμηθεί (π.χ. μπορεί να κοιμηθεί καθιστός σε ένα ταξίδι με το τρένο αλλά δυσκολεύεται να κοιμηθεί στο κρεβάτι του).
Συνήθως η έναρξη πρωτοπαθούς αυπνίας (που δεν σχετίζεται δηλαδή με κάποια παθολογία) σχετίζεται με κάποια εξωτερική κατάσταση, η οποία παρέρχεται αλλά η αυπνία παραμένει. Εφόσον δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, έχει την τάση να μεταπέσει σε χρόνια και δυσίατη κατάσταση.
Η σχετικά παρατεταμένη έλλειψη ύπνου REM δεν φαίνεται να έχει αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις, σύμφωνα με μελέτες. Ωστόσο, μύες που υποβάλλονται σε ολική έλλειψη ύπνου για μεγάλες χρονικές περιόδους, χάνουν βάρος παρά την αυξημένη πρόσληψη θερμίδων.
Φαίνεται λοιπόν πως ο ύπνος είναι βασικός για τη διατήρηση του μεταβολικού – θερμιδικού ισοζυγίου, της θερμικής ισορροπίας και της ανοσιακής επάρκειας.
Επίσης, ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη μάθηση και την παγίωση της μνήμης. Μη φυσιολογικός ύπνος συνδέεται και με διαταραχή στην ανοχή της γλυκόζης και μπορεί να προκαλέσει ακόμα και κατάθλιψη.
Διάγνωση
Η διάγνωση της αυπνίας και γενικά των διαταραχών που μας κάνουν να κοιμόμαστε λιγότερο από όσο πρέπει, τίθεται κατά κύριο λόγο με τη λήψη ενός καλού ιστορικού για τυχόν συνοσσηρότητες, καθώς και κλινικά, με την εκτίμηση του μεγέθους του προβλήματος και την καταγραφή της πορείας.
Το ΗΕΓ (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα) βοηθάει στην εντόπιση παθολογικών διεργασιών.
Αντιμετώπιση της έλλειψης ύπνου
Η θεραπευτική αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου συνίσταται αρχικά για να καταφέρουμε να αντιμετωπίσουμε την υποκείμενη πρωτογενή διαταραχή, εφόσον υπάρχει. Πρωταρχικής σημασίας είναι η εφαρμογή των μέτρων υγιεινής που μας κάνουν να κοιμόμαστε καλύτερα και πιο ποιοτικά.
Διαβάστε παρακάτω μερικούς τρόπους για να έχετε καλύτερο ύπνο και να κοιμάστε περισσότερο ώστε να αποφύγετε την έλλειψη του και τις παρενέργειες που προκαλεί στη καθημερινότητά μας.
- Προσπαθούμε να ξυπνάμε και να κοιμόμαστε την ίδια ώρα κάθε μέρα
- Αποφεύγουμε σύντομους ύπνους μεσα στην ημέρα μας
- Όπου είναι εφικτό διακόπτουμε τη χρήση φαρμάκων και ουσιών που δρουν διεγερτικά
- Προγραμματίζουμε σωματική άσκηση καθημερινά
- Αποφεύγουμε δραστηριοτήτες που προκαλούν εγρήγορση πριν το βραδινό ύπνο
- Κάνουμε χαλαρές και ευχάριστες δραστηριότητες τις απογευματινές ώρες
- Αποφεύγουμε μεγάλα γεύματα πριν κοιμηθούμε
- Φροντίζουμε να είναι άνετες οι συνθήκες του ύπνου μας
Αν οι ενέργειες που προαναφέρθηκαν δεν βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της έλλειψης ύπνου μπορούν να χορηγηθούν αγχολυτικά φάρμακα πάντα με την καθοδήγηση του γιατρού μας. Αντιθέτως, σε περιπτώσεις υπερυπνίας θα πρέπει να χορηγούνται ψυχοδιεγερτικά φάρμακα.
ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ: Ποιες τροφές να μην καταναλώνετε ποτε πριν κοιμηθείτε
Ακολούθησε την fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram
Γεωργία Τσίρου, Απόφοιτη της Ιατρικής Σχολής Αθηνών
Πηγές:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28117135/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31071719/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26035194/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30296874/
