Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιμα και ποια τα οφέλη τους

Ο όρος «λειτουργικά τρόφιμα» μπορεί να θεωρηθεί ότι περιλαμβάνει ένα πολύ ευρύ φάσμα προϊόντων, που κυμαίνονται από τρόφιμα που παράγονται γύρω από ένα συγκεκριμένο λειτουργικό συστατικό (π.χ. εμπλουτισμένο με φολικό οξύ ψωμί ή δημητριακά για πρωινό · λιπαρά οξέα ωμέγα 3 από ψάρια που προστίθενται στο ψωμί).

Δειτε παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων στη συνέχεια.

Γράφει η Πηνελόπη Λαγουρού , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (Τήνος)

Τι είναι λειτουργικό τρόφιμο;

Ο όρος «λειτουργικό» χρησιμοποιείται μερικές φορές για να περιγράψει τρόφιμα και ποτά που εμπλουτίζονται με συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά ή ουσίες που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάζουν θετικά την υγεία πάνω από τη βασική διατροφική τους αξία.

Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι συνήθως παρόμοια με τα τρόφιμα που καταναλώνονται ως μέρος της συνηθισμένης διατροφής μας, π.χ. γιαούρτι, ποτά, ψωμί.

Με άλλα λόγια, τα τρόφιμα που περιέχουν αυτά τα συστατικά (λειτουργικά τρόφιμα) είναι τρόφιμα που έχουν ιδιότητες προαγωγής της υγείας πέρα ​​από τη θρεπτική τους αξία.

Πότε εμφανίστηκε ο ορισμός «λειτουργικά τρόφιμα»;

Τα περισσότερα τρόφιμα είναι λειτουργικά. Η τροφή μπορεί να παρέχει πρωτεΐνες για την αποκατάσταση των μυών, υδατάνθρακες για ενέργεια ή βιταμίνες και μέταλλα για τη λειτουργία των κυττάρων.

Αλλά στη δεκαετία του 1980, η ιαπωνική κυβέρνηση δημιούργησε μια κατηγορία «λειτουργικών τροφίμων» που περιελάμβανε πρόσθετα οφέλη για την υγεία πέρα από αυτά που καλύπτονται από τη βασική διατροφή.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, ή η FDA, ρυθμίζει λειτουργικά τρόφιμα και ισχυρισμούς ετικετών που εμφανίζονται σε τρόφιμα και ποτά. Παραδείγματα ισχυρισμών περιλαμβάνουν ενέργειες που προωθούν το ρόλο των διαιτητικών ινών για την υγεία της καρδιάς ή διαφημίσεις ότι ένα προϊόν είναι «ελαφρύ» ή έχει μειωμένη περιεκτικότητα σε νάτριο ή λίπος.

Για παράδειγμα, ένα τρόφιμο μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι «χαμηλά λιπαρά» εάν περιέχει λιγότερο από 3g λίπους ανά 100 g (για στερεά προϊόντα διατροφής) ή λιγότερο από 1,5 g λίπους ανά 100 ml (για υγρά προϊόντα).

Συσχετισμός οφέλους στην υγεία και λειτουργικού τροφίμου 

Οι ισχυρισμοί για την υγεία συχνά γίνονται σχετικά με τα λειτουργικά τρόφιμα. Ένας ισχυρισμός υγείας είναι ένας ισχυρισμός σχετικά με τρόφιμα που δηλώνει, υποδηλώνει ή υπονοεί ότι υπάρχει σχέση μεταξύ ενός οφέλους για την υγεία και μιας κατηγορίας τροφίμων, ενός τροφίμου ή ενός εκ των συστατικών του. Είναι σημαντικό να αξιολογείτε κάθε μεμονωμένο τρόφιμο με βάση τις δικές του αξίες.

Συγκεκριμένα, είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχει ισχυρή επιστημονική βάση  για να υποστηριχθούν οι ισχυρισμοί που γίνονται. Το επίπεδο κατανάλωσης των τροφίμων που απαιτείται για την επίτευξη ευεργετικής επίδρασης στην υγεία αποτελεί σημαντικό στοιχείο.

Συγκεκριμένα, θα πρέπει να είναι δυνατή η επίτευξη του απαιτούμενου επιπέδου πρόσληψης της λειτουργικής τροφής ή συστατικού μέσα στα κανονικά διαιτητικά πρότυπα.

Τα λειτουργικά τρόφιμα διακρίνονται σε τέσσερεις μεγάλες κατηγορίες:

1. Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα, δηλαδή εκείνα τα οποία έχουν τροποποιηθεί έτσι ώστε να αυξηθεί η συγκέντρωση κάποιου ωφέλιμου συστατικού τους το οποίο ήδη περιέχουν από τη φύση τους.
2. Τα ενισχυμένα τρόφιμα, δηλαδή εκείνα τα οποία περιέχουν ένα νέο προσθετό συστατικό με ευεργετική δράση για την υγεία, το οποίο δεν υπάρχει στα συμβατικά τρόφιμα.
3. Εκείνα τα οποία έχουν υποστεί αντικατάσταση η πλήρη αφαίρεση ενός βλαβερού για την υγειά συστατικού.
4. Εκείνα τα οποία έχουν εμπλουτιστεί με ένα συστατικό το οποίο βοηθάει στη διατήρηση των ωφέλιμων επιπτώσεων του λειτουργικού τροφίμου

Σπουδαιότητα των λειτουργικών τροφίμων

Τα ανθρώπινα συστήματα του οργανισμού πάνω στα οποία έχουν διαπιστωθεί ευεργετικές επιδράσεις από διαφορά λειτουργικά τρόφιμα είναι τα ακόλουθα:

• Καρδιαγγειακό σύστημα
• Πεπτικό σύστημα
• Ανοσοποιητικό σύστημα
• Μυοσκελετικό σύστημα
• Ρύθμιση του βάρους
• Πνευματική-γνωστική λειτουργία

Τι δεν είναι λειτουργικό τρόφιμο;

Φάρμακα

Τα λειτουργικά τρόφιμα και τα φάρμακα διαφέρουν από νομική άποψη. Οι ισχυρισμοί σχετικά με την ικανότητα πρόληψης, θεραπείας ή θεραπείας ασθένειας ή ασθένειας (φαρμακευτικές αξιώσεις) δεν επιτρέπονται στα τρόφιμα. Αλλά επιτρέπονται σε φάρμακα.

Superfoods

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορισμός για μια σούπερ τροφή και κανένας τρόπος να δοκιμάσετε εάν ένα τρόφιμο είναι «σούπερ» ή όχι. Ο όρος χρησιμοποιείται μερικές φορές από δημοσιογράφους σε περιοδικά και εφημερίδες για να περιγράψει μια τροφή πλούσια σε συγκεκριμένη θρεπτική ουσία ή άλλη βιοδραστική ουσία.

Εμπλουτισμένα  τρόφιμα

Τα εμπλουτισμένα τρόφιμα είναι τρόφιμα που έχουν θρεπτικά συστατικά που προστίθενται σε αυτά για να αυξήσουν τα επίπεδα που είναι φυσικά παρόντα ή για να αποκαταστήσουν τα θρεπτικά συστατικά που χάνονται κατά την επεξεργασία.

Για παράδειγμα, μια σειρά από βιταμίνες και μέταλλα προστίθενται από το νόμο στο λευκό ψωμί καθώς αφαιρούνται όταν το σιτάρι αλέθεται για να γίνει το αλεύρι. Ορισμένα λειτουργικά τρόφιμα θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν ως εμπλουτισμένα τρόφιμα και αντίστροφα.

Παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων

Προβιοτικά

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι η κανονική πρόσληψη προβιοτικών μπορεί να επηρεάσει θετικά την υγεία μας. Ο τρόπος δράσης τους στο σώμα μας είναι πολύ περίπλοκος και έτσι δεν είναι όλα τα οφέλη για την υγεία μας καλά εδραιωμένα και απαιτείται περαιτέρω έρευνα στον τομέα αυτό.

Ωστόσο, μερικές μελέτες έχουν δώσει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα. Τα προβιοτικά φαίνεται ότι επηρεάζουν θετικά την πεπτική υγεία.

Πρεβιοτικά

Ο όρος «πρεβιοτικό» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1995 και μπορεί να οριστεί ως ένα μη εύπεπτο συστατικό τροφίμων το οποίο μπορεί να αποφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία με την επιλεκτική διέγερση της ανάπτυξης και / ή της δράσης συγκεκριμένων βακτηρίων που προάγουν την υγεία του παχέος εντέρου.

Με άλλα λόγια, τα πρεβιοτικά προάγουν την ανάπτυξη συγκεκριμένων βακτηριδίων στο έντερο που είναι ευεργετικά για την υγεία των εντέρων (για παράδειγμα Lactobacillus sp., Bifidobacteria sp. Και Lactococcus sp.).

Αναστέλλουν επίσης την ανάπτυξη βακτηρίων που είναι δυνητικά επιβλαβή για την εντερική υγεία (για παράδειγμα βακτήρια που παράγουν τοξίνες όπως Clostridia και Escherichia coli). Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα προβιοτικά, τα οποία είναι ζωντανά βακτηρίδια, ικανά να ταξιδέψουν μέσω του εντέρου στο παχύ έντερο.

Βοηθώντας να αυξήσουν την ποσότητα των «καλών» βακτηρίων, τα πρεβιοτικά πιστεύεται ότι προάγουν ένα υγιές περιβάλλον στο έντερο και έτσι θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν οφέλη για την υγεία.

Φυτικές στανόλες και στερόλες

Αν και τα φυτά συνήθως περιέχουν μόνο λίγη ποσότητα λίπους, οι σπόροι τους είναι σχετικά συγκεντρωμένες πηγές. Το ενδιαφέρον για μια συγκεκριμένη ομάδα φυτικών λιπιδίων, φυτικών στανολών και στερολών έχει αναπτυχθεί σε σχέση με τις πιθανές επωφελείς επιπτώσεις στην υγεία τους, ιδιαίτερα όσον αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις.

Οι στερόλες αποτελούν βασικά συστατικά των κυτταρικών μεμβρανών, με βασικό ρόλο στον έλεγχο της ρευστότητας και της διαπερατότητας της μεμβράνης. Παρουσιάζονται φυσικά σε μικρές ποσότητες σε πολλά φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς, σπόρους και όσπρια.

Οι στανόλες είναι χημικά παρόμοιες με τις στερόλες. Εμφανίζονται σε παρόμοιες πηγές, όπως ξηρούς καρπούς, σπόρους και όσπρια, αλλά σε μικρότερες ποσότητες από τις στερόλες.

Στο πλαίσιο του κανονισμού για τους ισχυρισμούς για την υγεία, η EFSA κατέληξε πρόσφατα στο συμπέρασμα ότι το επίπεδο χοληστερόλης στο αίμα μπορεί να μειωθεί, κατά μέσο όρο κατά 7 έως 10,5%, εάν ένα άτομο καταναλώνει 1,5 έως 2,4 γραμμάρια φυτικών στερολών ή φυτικών στανόλων καθημερινά. Η EFSA βρήκε ενδείξεις ότι το αποτέλεσμα συνήθως αποδεικνύεται εντός των πρώτων 2-3 εβδομάδων και μπορεί να διατηρηθεί για τουλάχιστον 85 εβδομάδες.

Αυτές τις μέρες, προϊόντα εμπλουτισμένα με φυτική στανόλη ή εστέρες στερόλης είναι ευρέως διαθέσιμα. Επομένως, όταν καταναλώνεται τακτικά, και ως μέρος μιας υγιεινής, ποικίλης διατροφής, τα τρόφιμα και τα ποτά με προστιθέμενη φυτική στανόλη ή εστέρες στερολών μπορούν να επιφέρουν σημαντική μείωση της συγκέντρωσης χοληστερόλης LDL.

Έτσι μπορούν να είναι μια χρήσιμη προσθήκη σε μια υγιεινή διατροφή για άτομα που επιθυμούν να μειώσουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα τους.

Συγκεκριμένα παραδείγματα λειτουργικών τροφίμων  

• Μαργαρίνες με φυτικές στερόλες και στανόλες.

Οι φυτικές στερόλες και στανόλες είναι φυσικά συστατικά ορισμένων φυτικών τροφών, κυρίως των φρούτων και των λαχανικών. Η χημική τους δομή μοιάζει με αυτήν της χοληστερίνης, η οποία, ενώ έχει ουσιαστικό ρόλο στην καλή λειτουργία του οργανισμού, όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα στο αίμα, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπαθειών, εμφραγμάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Η ομοιότητα των φυτικών στερολών και στανολών με τη χοληστερίνη τούς επιτρέπει να καταλαμβάνουν τη θέση της χοληστερίνης, με αποτέλεσμα να μειώνεται σε ένα βαθμό η απορρόφησή της και η αύξηση των επιπέδων της στο αίμα.

• Ψωμί και αυγά με ω-3 λιπαρά οξέα.

Τα ω-3 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται σε μεγάλη ποσότητα στα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, τόνος, σαρδέλες) και στους ξηρούς καρπούς (π.χ. καρύδια), συντελούν στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ, στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, έχουν αντιφλεγμονώδη δράση και φαίνεται ότι προστατεύουν από καρδιοπάθειες, ενώ διερευνάται ο ρόλος τους σε χρόνιες παθήσεις (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση, καρκίνος).

Η βιομηχανία κατάφερε να εμπλουτίσει το ψωμί με ω-3 λιπαρά οξέα, ενώ πέτυχε την παραγωγή αυγών με αυξημένα ποσοστά ω-3 λιπαρών οξέων μέσω της εκτροφής πουλερικών με φύκια και ιχθυέλαια.

Μάλιστα, στην αγορά υπάρχουν πλέον και άλλα τρόφιμα εμπλουτισμένα με ω-3 λιπαρά οξέα, όπως χυμοί, αλλαντικά, μαργαρίνες και τυριά

• Δημητριακά και ψωμί με φυλλικό οξύ

Το φυλλικό οξύ είναι απαραίτητο για την παραγωγή DNA και τη δημιουργία νέων κυττάρων, ενώ θεωρείται ότι μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Στις χώρες που εφάρμοσαν τον υποχρεωτικό εμπλουτισμό του ψωμιού με φυλλικό οξύ παρατηρήθηκε μείωση έως και 50% των γεννήσεων μωρών με νευρολογικά προβλήματα. Παράλληλα, όμως, παρουσιάστηκε και σταδιακή αύξηση των ποσοστών καρκίνου, που, σύμφωνα με πολλούς επιστήμονες, σχετίζεται με την πρόσληψη πολύ μεγάλης δόσης φυλλικού οξέος.

Καλό θα ήταν να έχουμε στο μυαλό μας ότι ένας υγιεινός τρόπος διατροφής, ο οποίος περιλαμβάνει μια ποικιλία τροφίμων από κάθε ομάδα τροφίμων, που παρασκευάζονται με υγιεινό τρόπο, μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη των διατροφικών αναγκών σε θρεπτικά συστατικά και στη μείωση του κινδύνου για διάφορες χρόνιες ασθένειες.

Η προσοχή μας πρέπει να στραφεί σε φρούτα και λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, λιπαρές τροφές σε πρωτεΐνες και γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά ή χωρίς λιπαρά.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα λειτουργικά τρόφιμα ή την ανάπτυξη ενός προγράμματος διατροφής που είναι κατάλληλο για εσάς, βρείτε έναν εγγεγραμμένο διαιτολόγο διατροφολόγο στην περιοχή σας.

ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΜΑ : Tα βιολογικά τρόφιμα έχουν μεγαλύτερη θρεπτική αξία;

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Πηνελόπη Λαγουρού , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (Τήνος)