Εκφύλιση ωχράς κηλίδας και διατροφή: Ποιες τροφές βοηθούν στην όραση

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μία πάθηση που προκαλεί προοδευτική απώλεια της κεντρικής όρασης και αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες απώλειας της όρασης σε ανεπτυγμένες χώρες.

Παρόλο που η ακριβής αιτιολογία της νόσου παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη, μελέτες έχουν δείξει ότι ο τρόπος ζωής και η διατροφή επηρεάζουν τα επίπεδα των ενδογενών αντιοξειδωτικών και των κλινικών παραμέτρων που σχετίζονται με τη σοβαρότητα της νόσου.

Απο την  Αγγελική Βούντα , Διατροφολόγος – Βιολόγος MSc ANutr

Τι είναι η Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας που σχετίζεται με την ηλικία (age-related macular degeneration, AMD) ή ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι μια οφθαλμολογική διαταραχή με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης σε άτομα άνω των 60 ετών [1]. Η ΗΕΩ είναι μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά η ακριβής αιτιολογία της νόσου παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη [2].

Μέχρι στιγμής, δεν έχει βρεθεί αιτιολογική θεραπεία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μεγάλη κλίμακα παρά τις πολλές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί. Προκειμένου να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της νόσου, συνιστώνται αλλαγές στη διατροφή και η προφύλαξη με τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής.

Ο αμφιβληστροειδής είναι ένας λεπτός χιτώνας στο πίσω μέρος του οφθαλμού και η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό του τμήμα που αποτελεί ένα λεπτό στρώμα φωτοευαίσθητων νευρικών κυττάρων και ινών. Με την πάροδο του χρόνου, ο ιστός της ωχράς κηλίδας μπορεί να αραιώσει και να χάσει τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την ευκρινή όραση οδηγώντας σε θολή ή μειωμένη κεντρική όραση. Η απώλεια όρασης είναι συνήθως κεντρική και οι άνθρωποι διατηρούν την περιφερειακή τους όραση.

Ποιες είναι οι μορφές ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς;

Υπάρχουν δύο βασικές μορφές ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς (ΗΕΩ). Η ξηρή μορφή (μη εξιδρωματική ή ατροφική μορφή) που είναι πιο διαδεδομένη και εξελίσσεται συνήθως αργά και η υγρή μορφή (εξιδρωματική ή νεοαγγειακή μορφή) που είναι λιγότερο συχνή αλλά αποτελεί την πιο σοβαρή μορφή της νόσου. Η υγρή μορφή ΗΕΩ είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας στην όραση και μπορεί να προκαλέσει σημαντική μείωση της οπτικής οξύτητας μέσα σε διάστημα ενός έτους.

Αιτίες

Η παθογένεση της νόσου είναι πολυπαραγοντική και δεν είναι πλήρως κατανοητή, αν και έχουν προταθεί ορισμένες θεωρίες, όπως το οξειδωτικό στρες, η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία και οι φλεγμονώδεις διεργασίες [3,4]. Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να επηρεαστεί από έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η διατροφή.

Ποιοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας;

• Γήρανση. Η ασθένεια είναι πιο συχνή σε άτομα άνω των 60 ετών.
• Κληρονομικότητα. Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει αρκετά γονίδια που σχετίζονται με την ανάπτυξη της πάθησης.
• Κάπνισμα. Το κάπνισμα ή η τακτική έκθεση στον καπνό αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
• Παχυσαρκία. Έρευνες δείχνουν ότι η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει την πιθανότητά εμφάνισης πρώιμου ή ενδιάμεσου σταδίου εκφυλισμού, ο οποίος μπορεί να εξελιχθεί στην πιο σοβαρή μορφή της νόσου.
• Διατροφή. Η διατροφή που περιλαμβάνει υψηλές ποσότητες επεξεργασμένων τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά (όπως το επεξεργασμένο κρέας, το βούτυρο και το τυρί), η υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση) και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

Ακόμη η χρήση οθονών, και η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των ματιών (όμως δεν έχουν χαρακτηριστεί ως παράγοντες κινδύνου για ΗΕΩ).

Θεραπεία για την ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Αυτήν τη στιγμή, δεν υπάρχουν φαρμακευτικές ή χειρουργικές θεραπείες για την ξηρή μορφή ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας, ενώ για την υγρή μορφή ΗΕΩ υπάρχει χειρουργική θεραπεία. Ωστόσο, ενέργειες όπως η διακοπή του καπνίσματος, οι αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, και η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με αντιοξειδωτικά έχουν αποδεδειγμένα οφέλη και συμβάλλουν ευεργετικά στη καθημερινή ζωή των ατόμων με ξηρή μορφή ΗΕΩ.

Κατά την εκδήλωση και έκβαση της πάθησης, επέρχεται απώλεια των κυττάρων επιθηλίου χρωστικής αμφιβληστροειδούς (retinal pigment epithelium, RPE) και των φωτοϋποδοχέων του αμφιβληστροειδούς στην περιοχή της ωχράς κηλίδας.

Η εξέταση του αμφιβληστροειδούς αποκαλύπτει την παρουσία ορισμένων εναποθέσεων ουσιών που ονομάζονται drusen κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Τα κύτταρα RPE έχουν υψηλό μεταβολικό ρυθμό και επομένως έχουν την ικανότητα να παράγουν ελεύθερες ρίζες οξυγόνου (reactive oxygen species, ROS). Επιπλέον, εκτίθενται σε ROS μέσω συσσώρευσης ιόντων σιδήρου, έκθεση σε έντονο φως και κάπνισμα.

Οι χρωστικές του επιθηλίου είναι δύο καροτενοειδή, η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη, τα οποία αποτελούν φυσικό προστατευτικό φράγμα για τον αμφιβληστροειδή από το οξειδωτικό στρες [6]. Συγκεντρωμένες στην ωχρά κηλίδα, αυτές οι ουσίες έχουν τη δυνατότητα να φιλτράρουν το μπλε φως και να απενεργοποιούν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, προστατεύοντας έτσι ενάντια στην οξειδωτική βλάβη που προκαλείται από το φως κατά την παθογένεση της νόσου.

Αυτή η ανακάλυψη έδωσε τη βάση για τη χρήση ουσιών με αντιοξειδωτικές ιδιότητες όπως τα καροτενοειδή (λουτεΐνη, ζεαξανθίνη), οι βιταμίνες C και Ε, και ο ψευδάργυρος στην πρόληψη και θεραπεία της ασθένειας.

Συμπληρώματα και βιταμίνες για την ωχρά κηλίδα

Δύο μεγάλες έρευνες επιβεβαίωσαν το ρόλο ενός συνδυασμού αντιοξειδωτικών συμπληρωμάτων στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ξηρής μορφής ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας (The Age-Related Eye Disease Study 1 (AREDS1) [7] and The Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) [8].

Πίνακας συμπληρωμάτων AREDS1 και AREDS2 [9].

Συγκεκριμένα ο συνδυασμός συμπληρωμάτων AREDS 2 περιλαμβάνει:

• Βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ) 500 mg
• Βιταμίνη Ε 400 διεθνείς μονάδες (IU)
• Λουτεΐνη 10 mg
• Ζαεξανθίνη 2 mg
• Ψευδάργυρος (ως οξείδιο του ψευδαργύρου) 80 mg
• Χαλκός (ως οξείδιο του χαλκού) 2 mg

Ο στόχος της δεύτερης μελέτης AREDS2 ήταν να δείξει ότι η προσθήκη λουτεΐνης + ζεαξανθίνης, ή/και ωμέγα-3 μακράς αλύσου πολυακόρεστων λιπαρών οξέων [docosahexaenoic acid (DHA) + eicosapentaenoic οξύ (EPA)], μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης προηγμένου σταδίου ξηρής ΗΕΩ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το DHA είναι σημαντικό δομικό συστατικό του αμφιβληστροειδούς, και το EPA μπορεί να παίζει το ρόλο του πρόδρομου μορίου σηματοδότησης που επηρεάζει τη λειτουργία του αμφιβληστροειδούς, και αυτό ήταν η βάση για τη μελέτη αυτών των θρεπτικών συστατικών.

→ Ο δεύτερος στόχος της έρευνας ήταν να αξιολογήσει αν η αντικατάσταση του β-καροτενίου, και η μείωση των δόσεων ψευδαργύρου αλλάζει την επίδραση του συνδυασμού συμπληρωμάτων AREDS1. Αξίζει να σημειωθεί ότι το β-καροτένιο δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται από καπνιστές καθώς αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα και η λήψη ψευδαργύρου μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις του ουρογεννητικού συστήματος.

Συμπεράσματα της έρευνας AREDS2:

Το συμπέρασμα της έρευνας που συνέκρινε τη χρήση του συνδυασμού συμπληρωμάτων για την ωχρά κηλίδα AREDS2 με τη χρήση εικονικού φαρμάκου (placebo), ήταν ότι η προσθήκη λουτεΐνης/ζεαξανθίνης ή/και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στον προηγούμενο συνδυασμό συμπληρωμάτων AREDS1 δεν επιφέρει σημαντική διαφορά στην εξέλιξη της ηλικιακή εκφύλισης ωχράς κηλίδας και την απώλεια της οπτικής οξύτητας.

Επιπλέον, τα αποτελέσματα της δεύτερης μελέτης AREDS2 δεν έδειξαν διαφορά μετά την αντικατάσταση του β-καροτενίου ή τη χρήση χαμηλότερης δόσης ψευδαργύρου στην εξέλιξη σε προχωρημένο στάδιο ΗΕΩ. Συνεπώς, λόγω αυξημένης συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε πρώην καπνιστές, η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη μπορεί να είναι κατάλληλα υποκατάστατα των καροτενοειδών στη σύνθεση AREDS1. Η προσθήκη λουτεΐνης και ζεαξανθίνης μπορεί να έχει κάποια επίδραση στην εξέλιξη της ΗΕΩ σε εκείνα τα άτομα που η διατροφική πρόσληψη αυτών των συστατικών είναι χαμηλή.

Συζητήστε με τον οφθαλμίατρό σας σχετικά με το εάν συνιστώνται συμπληρώματα διατροφής για εσάς.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν αποτελούν θεραπεία για την ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας, αλλά μπορεί να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της νόσου σε ορισμένα άτομα. Ο οφθαλμίατρός σας μπορεί να σας πει εάν τα συμπληρώματα συνιστώνται για τη μορφή της πάθησης που έχετε, καθώς δεν θα επωφεληθούν όλες οι μορφές ΗΕΩ από τα συμπληρώματα AREDS. Η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να είναι χρήσιμη, αλλά μπορεί να υπάρχουν πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία.

Διατροφή 

Σε γενικές γραμμές, μία ισορροπημένη διατροφή με έμφαση στην πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας, αλλά και στην καθυστέρηση της εξέλιξης της [10,11].

Μία συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας από την επιστημονική ομάδα Chapman et al. (2019) συγκέντρωσε δεκαοκτώ υψηλής ποιότητας μελέτες που αξιολογούν την πολυπαραγοντική επίδραση της διατροφής στην εμφάνιση και την εξέλιξη της νόσου [12]. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης εργασίας αναφέρουν:

• Οι ερευνητές προτείνουν να ακολουθείται μία μεσογειακή διατροφή, η οποία σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου που βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Η μεσογειακή διατροφή βασίζεται σε υψηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, όσπριων, ολόκληρων σπόρων (προϊόντα ολικής αλέσεως) και ξηρών καρπών, μέτρια κατανάλωση ψαριών, πουλερικών και γαλακτοκομικών προϊόντων, χρήση ελαιόλαδου αντί λιπών, προαιρετικές μικρές ποσότητες κόκκινου κρασιού και περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος.
• Όσον αφορά άλλες δίαιτες, το πρότυπο της δίαιτας της Ανατολής (Oriental diet pattern) με υψηλότερη πρόσληψη σε λαχανικά, όσπρια, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως, ντομάτες και θαλασσινά θεωρούνται πιο ευνοϊκά σε σύγκριση με το μοντέλο της δυτικής διατροφής (Western diet pattern), το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλότερη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, επεξεργασμένου κρέατος, και προϊόντα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, και επεξεργασμένους υδατάνθρακες.
• Επιπλέον, σημειώθηκε ότι η υψηλή κατανάλωση λαχανικών πλούσιων σε καροτενοειδή και λιπαρών ψαριών που περιέχουν ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είναι ευεργετικά για όσους διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης εκφύλισης ωχράς κηλίδας. Μια διατροφή που περιλαμβάνει 200 γραμμάρια λαχανικών την ημέρα, φρούτα δύο φορές την ημέρα και ψάρια δύο φορές την εβδομάδα έχει συσχετιστεί με σημαντικά μειωμένο κίνδυνο ΗΕΩ [13].
• Ακόμη, για τη μείωση του κινδύνου εξέλιξης της ΗΕΩ, συνιστάται ελάχιστη πρόσληψη φυτικών ελαίων (όπως ηλιέλαιο και σπορέλαιο) και ζωικών λιπών που περιέχουν ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, αλλά και κόκκινο ή επεξεργασμένο κρέας.
• Επιπλέον, συνιστώνται τα τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (Glycemic Index, GI), και η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να είναι περιορισμένη (λιγότερα από δύο ποτά την ημέρα). [Σημείωση: Ο γλυκαιμικός  δείκτης των τροφών είναι ένας αριθμός (στην κλίμακα 0-100) που κατατάσσει τα διάφορα τρόφιμα ανάλογα με το πόσο γρήγορα ανεβάζουν τη γλυκόζη του αίματος.]

Ακόμη, συστήνεται η κατανάλωση τροφών πλούσιες σε αντιοξειδωτικά που θα αντιμετωπίσουν το οξειδωτικό στρες.

• Τα αντιοξειδωτικά που προσλαμβάνουμε από τις τροφές βοηθούν το ενδογενές αντιοξειδωτικό αμυντικό σύστημα στην προστασία από την οξειδωτική βλάβη και την αυξημένη παραγωγή ROS και κατά συνέπεια, συμβάλλουν στην πρόληψη ή επιβράδυνση σχετικών διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης και της ΗΕΩ [14].

Βασικά μόρια με αντιοξειδωτική δράση είναι οι βιταμίνες C και E. Καλές πηγές για τη βιταμίνη C είναι τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, όπως εσπεριδοειδή, φράουλες, παπάγια, μάνγκο, ακτινίδιο, ανανάς, λαχανάκια Βρυξελλών, κόκκινες πιπεριές, μπρόκολο, κουνουπίδι, ενώ πηγές βιταμίνης Ε αποτελούν οι καρποί με κέλυφος (φιστίκια, φουντούκια, αμύγδαλα), οι σπόροι (όπως ηλιόσποροι, και σπόροι δημητριακών), και τα φυλλώδη λαχανικά (όπως μπρόκολο και σπανάκι.

• Τα καροτενοειδή ταξινομούνται σε δύο κύριες ομάδες, τις ξανθοφύλλες και τα καροτένια. Και οι δύο τύποι καροτενοειδών έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες [15]. Οι ξανθοφύλλες είναι μόρια που περιέχουν οξυγόνο και έχει βρεθεί πως μας προστατεύουν από το υπερβολικό ηλιακό φως και συνδέονται με την υγεία των ματιών.

Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη που ανήκουν στην κατηγορία των ξανθοφυλλών είναι χρωστικές ουσίες που προσδίδουν κίτρινο ή πορτοκαλί χρώμα σε διάφορα τρόφιμα όπως πεπόνι, ζυμαρικά, καλαμπόκι, καρότα, πορτοκαλί/κίτρινες πιπεριές, ψάρια, σολομό και αυγά.

Πηγές πλούσιες σε τέτοια καροτενοειδή αποτελούν τα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά (όπως κέιλ, σπανάκι, μπρόκολο, αρακάς, μαρούλι), ο βασιλικός και ο μαϊντανός, τα πράσα, το καλαμπόκι, οι πιπεριές, τα καρότα, o κρόκος του αυγού, και τα φιστίκια. [Σημείωση: Τα λίπη βελτιώνουν την απορρόφηση της λουτεΐνης και της ζεαξανθίνης, οπότε η συμπερίληψή τους στη διατροφή σας, όπως λίγο ελαιόλαδο στη σαλάτα, είναι μία καλή ιδέα [16].]

• Άλλη μια σημαντική ουσία είναι η ρεσβερατρόλη, που είναι μια φυτική πολυφαινολική ένωση, και βρίσκεται κυρίως στα σταφύλια καθώς και στο κόκκινο και το λευκό κρασί. Η ρεσβερατρόλη έχει αντιοξειδωτικές, αντι-αγγειογόνες και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, που χρησιμοποιούνται όχι μόνο για την πρόληψη των ασθενειών των ματιών αλλά και στην πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων, καρκίνου και νευροεκφυλιστικών ασθενειών [17].

Με βάση τη βιβλιογραφία, είναι γνωστό ότι η ρεσβερατρόλη δρα σε διάφορους τύπους κυττάρων των ματιών αυξάνοντας το επίπεδο ενδογενών ενζύμων, περιορίζοντας προ-φλεγμονώδεις παράγοντες όπως οι ιντερλευκίνες και οι προσταγλανδίνες, καθώς και εμποδίζοντας τον χημειοτακτισμό (έλξη μέσω της έκκρισης μοριακών ουσιών σε συγκεκριμένο σημείο) και στρατολόγηση ανοσοκυττάρων στην περιοχή της φλεγμονής. Τα παραπάνω αποδεικνύουν πως το μόριο έχει σημαντικές αντιφλεγμονώδεις δυνατότητες.

Επιπλέον, η ρεσβερατρόλη έχει αποδειχθεί ότι έχει αντι-αγγειογόνες (vascular endothelial growth factor, VEGF) ιδιότητες και αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του αγγειακού ενδοθηλίου και τη μετανάστευση κυττάρων.

Σημαντικός ο ρόλος των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων

Αξίζει επίσης να αναφερθεί ο ρόλος των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, καθώς έχουν την ικανότητα ανανέωσης των κυττάρων RPE και η ανεπάρκεια τους μπορεί να οδηγήσει σε αποικοδόμηση των φωτοϋποδοχέων και τη συσσώρευση drusen στα κύτταρα RPE [18]. Επομένως, οι τροφές που είναι πλούσιες σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, παίζουν ρόλο στην υγεία των φωτοϋποδοχέων του αμφιβληστροειδούς.

Τα σημαντικά ωμέγα-3 λιπαρά οξέα είναι το εικοσιπεντενοϊκό οξύ (EPA) και το δοκοσανεξανεϊκό οξύ (DHA) που παράγονται ενδογενώς από ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ α-λινολενικό οξύ (ALA), αλλά σε πολύ μικρό ποσοστό. Καλές πηγές αυτών των λιπαρών (EPA and DHA) είναι τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, το σκουμπρί, η ρέγκα, ο κολιός, οι αντζούγιες και οι σαρδέλες, το μουρουνέλαιο (συμπλήρωμα), τα στρείδια, καθώς και πηγές ALA αποτελούν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι ξηροί καρποί και οι σπόροι (όπως τα καρύδια, οι σπόροι chia, ο λιναρόσπορος) και τα φασόλια σόγιας (soybeans).

Υπάρχουν αρκετές έρευνες που έχουν μελετήσει την επίδραση των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στην εξέλιξη της ασθένειας. Μία μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο Cochrane Database (2012) αναφέρει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι τα συμπληρώματα με ωμέγα-3 λιπαρά οξέα αποτρέπουν ή επιβραδύνουν την πρόοδο της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας [19].

Από την άλλη πλευρά, μία πιο πρόσφατη έρευνα (2014) προτείνει ότι υψηλές δόσεις EPA (3,4 g) και DHA (1,6 g) καθημερινά για έξι μήνες μπορεί να οδηγήσουν σε βελτίωση της οπτική οξύτητας σε ασθενείς με ξηρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας [20]. Επομένως, καθώς φαίνεται πως τα αποτελέσματα είναι αντιφατικά είναι λογικό να συστήνεται σε ασθενείς η κατανάλωση λιπαρών ψαριών στα πλαίσια μίας ισορροπημένης διατροφής ή η χρήση συμπληρωμάτων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων ως δυνητικά ευεργετικά θρεπτικά συστατικά στη επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου.

Αποφυγή των επεξεργασμένων τροφών

Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών και πρόχειρου φαγητού (fast food) θα πρέπει να αποφεύγεται. Η κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη (όπως κέικ, μπισκότα, ζαχαρούχα ποτά), και επεξεργασμένους (λευκών) υδατάνθρακες (όπως το λευκό ψωμί και τα ζυμαρικά), και η κατανάλωση επεξεργασμένων κρεάτων και άλλων τροφίμων (κυρίως) που περιέχουν υδρογονωμένα λίπη (trans fats) και διάφορα φυτικά έλαια (όπως το σογιέλαιο και το αραβοσιτέλαιο), μπορούν να συμβάλλουν στην εξέλιξη της νόσου σε προχωρημένο στάδιο.

Η τυπική διατροφή του δυτικού κόσμου (Western diet), η οποία είναι πλούσια σε επεξεργασμένα τρόφιμα, πρόσθετα σάκχαρα και ζωικά λίπη, έχοντας χαμηλή περιεκτικότητα σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και ω-3 λιπαρά οξέα αποτελεί ένα σημαντικό αίτιο για την αύξηση της φλεγμονής που σχετίζεται με την εμφάνιση πολλών ασθενειών [21].

Συμπέρασμα

Τα σημερινά στοιχεία δείχνουν ότι η βελτίωση της ποιότητας της διατροφής, η αύξηση της πρόσληψης τροφίμων που αποτελούν θρεπτικά συστατικά για τον αμφιβληστροειδή και η αποφυγή τροφών που προκαλούν οξειδωτική βλάβη παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και εξέλιξη της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας.

Συστήνεται να ακολουθείται μία ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε λαχανικά και φρούτα, καθώς έχει αποδειχθεί ευεργετική σε άτομα με ΗΕΩ. Ακόμη ευεργετική έχει αποδειχτεί και η χρήση συμπληρωμάτων σε ασθενείς με ξηρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας με βάση τις μελέτες AREDS και AREDS2 (Table 1). Συγκεκριμένα τα καροτενοειδή, λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, που είναι οι κύριες χρωστικές ουσίες στην ωχρά κηλίδα του αμφιβληστροειδή, πιστεύεται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της μορφολογικής και λειτουργικής ακεραιότητας του χιτώνα.

Είναι πολύ σημαντική η αποφυγή όλων των παραγόντων κινδύνου που μπορεί να επιτευχθεί με την αλλαγή του τόπου ζωής και της διατροφής που ακολουθεί κανείς. Για αυτό το λόγο συστήνεται να ακολουθείται ένας υγιεινός τρόπος ζωής που θα συμπεριλαμβάνει σωστή σωματική άσκηση, αποφυγή του καπνίσματος και μία ισορροπημένη διατροφή μεσογειακού προτύπου που θα βοηθήσει στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων αρτηριακής πίεσης και χοληστερόλης.

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

 Αγγελική Βούντα , Διατροφολόγος-Βιολόγος MSc ANutr

Βιβλιογραφία

1. Al-Zamil,W.M.; Yassin, S.A. Recent developments in age-related macular degeneration: A review. Clin. Interv. Aging 2017, 12, 1313–1330. [CrossRef] [PubMed]
2. Alswailmi, F.K. Global prevalence and causes of visual impairment with special reference to the general population of Saudi Arabia. Pak. J. Med Sci. 2018, 34, 751–756. [CrossRef] [PubMed]
3. Shaw, P.X.; Stiles, T.; Douglas, C.; Ho, D.; Fan, W.; Du, H.; Xiao, X. Oxidative stress, innate immunity, and age-related macular degeneration. AIMS Mol. Sci. 2016, 3, 196–221. [CrossRef]
4. Carneiro, Â.; Andrade, J.P. Nutritional and Lifestyle Interventions for Age-Related Macular Degeneration: A Review. Oxidative Med. Cell. Longev. 2017, 2017, 6469138. [CrossRef]
5. Heesterbeek TJ, Lorés-Motta L, Hoyng CB, et al. Risk factors for progression of age-related macular degeneration. Ophthalmic Physiol Opt. 2020; 40(2): 140–170, doi: 1111/opo.12675, indexed in Pubmed: 32100327.
6. Domènech EB, Marfany G. The Relevance of Oxidative Stress in the Pathogenesis and Therapy of Retinal Dystrophies. Antioxidants (Basel). 2020; 9(4), doi: 3390/antiox9040347, indexed in Pubmed: 32340220.
7. Janko, N.-Z. A randomized, placebo-controlled, clinical trial of high-dose supplementation with vitamins C and E, beta carotene, and zinc for age-related macular degeneration and vision loss: AREDS report no. 8. Arch. Ophthalmol. 2001, 119, 1417–1436. [CrossRef]
8. Gorusupudi, A.; Nelson, K.; Bernstein, P.S. The Age-Related Eye Disease 2 Study: Micronutrients in the Treatment of Macular Degeneration. Adv. Nutr. (BethesdaMd.) 2017, 8, 40–53. [CrossRef] [PubMed]
9. Ostrowski J, Kątska-Ostrowska K, Gruszecki W, et al.. Diet and supplements as a supportive treatment for age-related macular degeneration. Ophthalmology Journal2020; 5: 100–105. DOI: 5603/OJ.2020.0021
10. Khoo, H.E.; Ng, H.S.; Yap,W.-S.; Goh, H.J.H.; Yim, H.S. Nutrients for Prevention of Macular Degeneration and Eye-Related Diseases. Antioxidants 2019, 8, 85. [CrossRef]
11. Vina, J.; Sanchis-Gomar, F.; Martinez-Bello, V.; Gomez-Cabrera, M.C. Exercise acts as a drug; the pharmacological benefits of exercise. Br. J. Pharmacol. 2012, 167, 1–12. [CrossRef]
12. Chapman NA, Jacobs RJ, Braakhuis AJ. Role of diet and food intake in age-related macular degeneration: a systematic review. Clin Exp Ophthalmol. 2019; 47(1): 106–127, doi: 1111/ceo.13343, indexed in Pubmed: 29927057.
13. de Koning-Backus AP M, Buitendijk GHS, Kiefte-de Jong JC, et al. Intake of Vegetables, Fruit, and Fish is Beneficial for Age-Related Macular Degeneration. Am J Ophthalmol. 2019; 198: 70–79, doi: 1016/j. ajo.2018.09.036, indexed in Pubmed: 30312575.
14. Tan, B.L.; Norhaizan, M.E.; Liew,W.-P.-P.; Sulaiman Rahman, H. Antioxidant and Oxidative Stress: A Mutual Interplay in Age-Related Diseases. Front. Pharmacol. 2018, 9, 1162. [CrossRef]
15. Abdel-Aal el-SM, Akhtar H, Zaheer K, Ali R. Dietary sources of lutein and zeaxanthin carotenoids and their role in eye health. Nutrients. 2013;5(4):1169-1185. Published 2013 Apr 9. doi:3390/nu5041169
16. Bernstein PS, Li B, Vachali PP, et al. Lutein, zeaxanthin, and meso-zeaxanthin: The basic and clinical science underlying carotenoid-based nutritional interventions against ocular disease. Prog Retin Eye Res. 2016;50:34-66. doi:1016/j.preteyeres.2015.10.003
17. Lançon A, Frazzi R, Latruffe N. Anti-Oxidant, Anti-Inflammatory and Anti-Angiogenic Properties of Resveratrol in Ocular Diseases. Molecules. 2016; 21(3): 304, doi: 3390/molecules21030304, indexed in Pubmed: 26950104.
18. Mukhtar S, Ambati BK. The value of nutritional supplements in treating Age-Related Macular Degeneration: a review of the literature. Int Ophthalmol. 2019; 39(12): 2975–2983, doi: 1007/s10792-019-01140-6, indexed in Pubmed:31313070.
19. Lawrenson JG, Evans JR. Omega 3 fatty acids for preventing or slowing the progression of age-related macular degeneration. Cochrane Database Syst Rev. 2012; 11: CD010015, doi: 1002/14651858. CD010015.pub2, indexed in Pubmed: 23152282.
20. Georgiou T, Neokleous A, Nicolaou D, et al. Pilot study for treating dry age-related macular degeneration (AMD) with high-dose omega-3 fatty acids. PharmaNutrition. 2014; 2(1): 8–11, doi: 1016/j.phanu.2013.10.001.
21. Barbaresko J, Koch M, Schulze MB, Nöthlings U. Dietary pattern analysis and biomarkers of low-grade inflammation: a systematic literature review. Nutr Rev. 2013 Aug;71(8):511-27. doi: 1111/nure.12035..